İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS), bağırsakların işlevsel bir bozukluğu olup karın ağrısı, gaz ve dışkılama alışkanlıklarında değişikliklerle karakterizedir. Toplumun %10-15’ini etkileyen bu kronik rahatsızlık, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağırsak-beyin eksenindeki iletişim bozukluğu, bağırsak hareketlerinde anormallikler ve mikrobiyota dengesizliği temel rol oynar.
Temel Belirtiler
- Karın Ağrısı: Kramp tarzında, genellikle yemek sonrası artan ve tuvalet ihtiyacıyla hafifleyen ağrılar
- Dışkı Kıvamında Değişim: İshal (IBS-D), kabızlık (IBS-C) veya karışık tip (IBS-M)
- Şişkinlik ve Gaz: Özellikle akşam saatlerinde artan rahatsız edici şişkinlik
- Acil Dışkılama İhtiyacı: Sabahları veya yemek sonrası ani tuvalet zorunluluğu
- Mukuslu Dışkı: Dışkıda sümüksü yapılar görülmesi
Teşhis Süreci
IBS tanısı için öncelikle alarm semptomları (kilo kaybı, gece uykudan uyandıran ağrı, kanlı dışkı) araştırılır. Bu belirtiler yoksa ROME IV kriterleri kullanılır:
- Son 3 ayda haftada en az 1 gün karın ağrısı
- Ağrının dışkılama ile ilişkisi
- Dışkı sıklığında veya kıvamında değişiklik
Tanıyı doğrulamak için kan testleri, dışkı analizi ve kolonoskopi gibi tetkiklerle inflamatuar bağırsak hastalıkları, çölyak veya kanser ekarte edilir.
Tedavi Yaklaşımları
1. Diyet Modifikasyonları
- Düşük FODMAP Diyeti: 6-8 hafta süreyle fermente olabilir karbonhidratların (soğan, sarımsak, baklagiller) kısıtlanması
- Lif Alımı: Kabızlık tipinde psilyum tohumu, ishal tipinde çözünür lif takviyeleri
- Tetkileyici Gıdaların Çıkarılması: Laktoz, gluten veya yapay tatlandırıcıların diyetten çıkarılması
2. İlaç Tedavileri
- Antispazmodikler: Hyoscyamine, dicyclomine ile bağırsak kasılmalarının azaltılması
- İshal Önleyiciler: Loperamide (IBS-D’de)
- Kabızlık Gidericiler: Lubiprostone veya linaclotide (IBS-C’de)
- Antidepresanlar: Düşük doz SSRI veya TCA ile ağrı eşiğinin yükseltilmesi
3. Psikolojik Terapiler
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
- Hipnoterapi
- Gevşeme teknikleri
4. Probiyotikler ve Bitkisel Destekler
- Bifidobacterium infantis 35624: Şişkinlik ve ağrıda etkili spesifik suş
- Nane Yağı: Enterik kaplı kapsüllerle spazm çözücü etki
Yaşam Tarzı Önerileri
- Stres Yönetimi: Düzenli yoga, nefes egzersizleri
- Yemek Ritüeli: Öğünleri aynı saatte yemek, lokmaları 20 kez çiğnemek
- Fiziksel Aktivite: Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş bağırsak hareketlerini düzenler
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
- Dışkıda kan veya siyah renkli dışkı
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Gece uykudan uyandıran karın ağrısı
- 50 yaş sonrası başlayan semptomlar
IBS yaşam boyu süren bir durum olmakla birlikte, multidisipliner yaklaşımla semptomlar kontrol altına alınabilir. Diyetisyen, gastroenterolog ve psikolog işbirliği ile kişiye özel tedavi planları oluşturulmalıdır.
