İlaç alerjisi, bağışıklık sisteminin bir ilaca anormal tepki vermesiyle ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Belirtiler hafif kaşıntıdan hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar değişebilir. İşte ilaç alerjisine dair kapsamlı bilgiler:
İlaç Alerjisi Nedir?
Vücudun savunma mekanizmasının ilaç bileşenlerini "tehdit" olarak algılayıp histamin gibi kimyasallar salgılamasıdır. Gerçek alerjik reaksiyonlar, toplumun %10’undan azında görülür. En sık tetikleyiciler:
- Antibiyotikler (penisilin, sefalosporin)
- Ağrı kesiciler (NSAİİ’ler, aspirin)
- Kemoterapi ilaçları
- Epilepsi ilaçları
- Kontrast maddeler (radyolojik görüntülemede kullanılan)
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
- Hafif Reaksiyonlar: Kaşıntı, kurdeşen (ürtiker), hafif döküntü, burun tıkanıklığı
- Orta Şiddette: Yüz ve dudaklarda şişme (anjioödem), nefes darlığı, karın ağrısı
- Anafilaksi (Acil):
- Boğazda sıkışma hissi
- Hızlı nabız ve tansiyon düşüklüğü
- Bilinç kaybı
- Bu durumda HEMEN 112 aranmalıdır
Teşhis Yöntemleri
- Deri Testleri: Penisilin gibi belirli ilaçlar için uygulanır. Kol üzerine küçük dozda ilaç enjekte edilerek tepki gözlemlenir.
- Yama Testi: Cilde ilaçlı bant yapıştırılarak 48 saat sonra reaksiyon değerlendirilir.
- Kan Testleri: Triptaz ve spesifik IgE düzeyleri ölçülür (anafilaksi şüphesinde).
- Provokasyon Testi: Kontrollü ortamda düşük doz ilaç verilir (sadece uzman merkezlerde yapılır).
Tedavi Protokolleri
- Hafif Reaksiyonlar: Antihistaminikler (loratadin, setirizin) ve topikal kortizonlu kremler.
- Şiddetli Vakalar:
- Adrenalin oto-enjektörü (Epipen)
- IV kortikosteroid ve oksijen desteği
- Solunum sıkışıklığında bronkodilatörler
- Desensitizasyon: Hayati ilacın kullanımı zorunluysa, artan dozlarda alerji uzmanı gözetiminde uygulanır.
Korunma Stratejileri
- Tıbbi Uyarı Bilekliği: Bilinen alerjileri acil durumda sağlık ekiplerine bildirir.
- Reçetelerde Not: Eczaneye ve doktora alerji açıkça belirtilmeli.
- Çapraz Reaksiyonlar: Penisilin alerjisi olanlar sefalosporin grubundan da kaçınmalı.
- Alternatif İlaçlar: NSAİİ alerjisinde parasetamol genellikle güvenlidir.
Risk Faktörleri
- Genetik yatkınlık (ailede alerji öyküsü)
- Astım veya egzama varlığı
- İlaçların sık enjeksiyonla alınması
- HIV veya EBV gibi viral enfeksiyonlar
Hangi Doktora Başvurulmalı?
- Alerji ve İmmünoloji Uzmanı: Tanı ve desensitizasyon için
- Dermatolog: Cilt reaksiyonlarının yönetiminde
- Acil Tıp: Anafilaksi durumunda
Önemli Uyarılar
- "İlaç intoleransı" (mide bulantısı gibi) ile alerji karıştırılmamalı.
- Antibiyotik alerjisi tanısı konanların %80’inde aslında alerji yoktur. Test şart!
- Bitkisel ürünler de alerji tetikleyebilir.
