Febril konvülziyon (ateşli havale), çocuklarda yüksek ateşe bağlı olarak gelişen nöbetlerdir. Genellikle 6 ay-5 yaş arası çocukları etkiler ve ailelerde paniğe yol açsa da çoğu durumda kalıcı hasar bırakmaz. Bu durumun altında yatan mekanizma, ateşin tetiklediği anormal elektriksel beyin aktivitesidir.
Febril Konvülziyon Türleri
Basit ve kompleks olmak üzere iki ana tür bulunur. Basit febril konvülziyon en yaygın olanıdır ve genellikle 15 dakikadan kısa sürer. Tüm vücutta kasılma, titreme ve bilinç kaybı görülür. Kompleks tipte ise nöbet 15 dakikayı aşar, 24 saat içinde tekrarlar veya vücudun sadece bir bölümünü etkiler.
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
Nöbet sırasında çocukta şu semptomlar gözlenir:
- Ani bilinç kaybı
- Kol ve bacaklarda sertleşme veya ritmik sarsılma
- Gözlerde kayma veya sabit bakış
- İdrar veya dışkı kaçırma
- Dudaklarda morarma
Ateş 40°C’yi geçerse, nöbet 5 dakikadan uzun sürerse veya solunum durması yaşanırsa acil tıbbi müdahale gerekir.
Nedenleri ve Tetikleyiciler
En sık viral enfeksiyonlar (grip, rota, adenovirüs) neden olur. Ateşin hızla yükselmesi önemli bir tetikleyicidir. Genetik yatkınlık önemli rol oynar; ailesinde ateşli havale öyküsü olanlarda risk 4 kat artar. Aşı sonrası ateş veya bakteriyel enfeksiyonlar daha nadir sebeplerdir.
Tanı Yöntemleri
Tanı klinik bulgulara dayanır. Doktor şunları değerlendirir:
- Ateş ölçümü ve enfeksiyon odağı araştırması
- Nöbetin süresi ve özellikleri
- Ailede epilepsi veya febril konvülziyon öyküsü
Lomber ponksiyon, EEG veya beyin MR’ı sadece menenjit şüphesi, nörolojik anormallik veya kompleks nöbet varlığında istenir.
Tedavi ve İlk Yardım
Nöbet sırasında yapılması gerekenler:
- Çocuğu yan çevirerek soluk yolunu açın
- Sert olmayan düz bir yere yatırın
- Ağzına hiçbir şey sokmayın
- Nöbet süresini kronometreyle ölçün
- 5 dakikayı geçerse acil servisi arayın
Doktor diazepam rektal fitil veya burun spreyi reçete edebilir. Ateş düşürücüler (parasetamol) nöbeti durdurmaz ancak rahatlama sağlar.
Tekrarlama Riskini Azaltma
Ateşli hastalıklarda proaktif önlemler alın:
- 38°C’de ateş düşürücü başlayın
- İnce giydirip ılık duş aldırın
- Bol sıvı tüketimini sağlayın
- Uyurken 2-3 saatte bir ateş kontrolü yapın
Önleyici antiepileptik tedavi sadece sık tekrarlayan kompleks nöbetlerde düşünülür.
Prognoz ve Uzun Dönem Etkileri
Çocukların %98’inde nörolojik hasar gelişmez. Tekrarlama riski ilk nöbet sonrası %30’dur. Epilepsi gelişme olasılığı genel popülasyondan sadece %2-4 fazladır. Risk faktörleri: ailede epilepsi öyküsü, nörolojik gelişim geriliği ve kompleks nöbet tipidir.
Aileler İçin Kritik Bilgiler
- Nöbet geçiren çocuğu asla yalnız bırakmayın
- Acil durum çantasında reçeteli ilaçları hazır bulundurun
- Kreşe/okula nöbet öyküsünü mutlaka bildirin
- Ateşli dönemlerde uyku saatlerinde monitör kullanın
Çocuk nörolojisi uzmanı takibi, 24 aydan önce ilk nöbet geçirenlerde veya risk faktörü taşıyanlarda önerilir.
