Herpes virüsü, dünya nüfusunun büyük bölümünü etkileyen yaygın bir enfeksiyondur. HSV-1 (oral herpes) ve HSV-2 (genital herpes) olarak iki ana tipte görülür. Bu virüsler, sinir hücrelerine yerleşerek ömür boyu vücutta kalabilir ve zaman zaman tekrarlayan lezyonlara yol açabilir.
Herpes Virüsü Türleri ve Bulaşma Yolları
HSV-1 genellikle ağız çevresinde uçuğa neden olur. Tükürük, ortak eşya kullanımı veya öpüşme yoluyla bulaşır. HSV-2 ise cinsel temasla geçer ve genital bölgede yaralara sebep olur. Her iki tip de ciltte açık yara veya mukoza temasıyla yayılır. Bulaşıcılık en yüksek dönem, aktif lezyonların görüldüğü evredir.
Belirtiler ve Tekrarlayan Ataklar
İlk enfeksiyon genellikle en şiddetlisidir:
- Ağrılı içi sıvı dolu kabarcıklar (dudak, genital bölge veya kalçada)
- Ateş, kas ağrısı ve lenf bezlerinde şişme
- İdrar yaparken yanma (genital herpes)
Ataklar stres, hormonal değişim veya bağışıklık zayıflığında tetiklenir. Tekrarlayan lezyonlar daha hafif seyreder ve 7-10 günde iyileşir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı için:
- Lezyon kültürü: Kabarcık sıvısından örnek alınması.
- PCR testi: Virüs DNA’sının tespiti.
- Kan testleri: HSV-1/HSV-2 antikorlarının araştırılması.
Tedavi Yaklaşımları
Herpes tedavisinde ana amaç semptom kontrolü ve atak sıklığını azaltmaktır:
- Antiviral ilaçlar: Asiklovir, valasiklovir gibi ilaçlar atak süresini kısaltır.
- Günlük baskılama tedavisi: Yılda 6’dan fazla atak geçirenlerde kullanılır.
- Ağrı yönetimi: Lidokain krem veya ağızdan ağrı kesiciler.
Not: Virüs tamamen yok edilemez, ilaçlar sadece kontrol sağlar.
Komplikasyon Riskleri
- Bebeklerde: Doğum sırasında anneden geçerse nöbet veya organ hasarı gelişebilir.
- Göz enfeksiyonu: Ellerle temas sonrası göze bulaşma körlüğe yol açabilir.
- Bağışıklığı baskılanmışlarda: Yaygın organ tutulumu görülebilir.
Korunma Stratejileri
- Cinsel ilişkide kondom kullanmak (lezyon olmasa bile bulaşabilir).
- Aktif lezyon varlığında öpüşme/cinsel temastan kaçınmak.
- Havlu, tıraş bıçağı gibi kişisel eşyaları paylaşmamak.
- Doğum öncesi tarama: Hamilelerde HSV testi yaptırmak.
Hamilelikte Yönetim
Genital herpes öyküsü olan gebelerde:
- Sezaryen planlaması: Aktif lezyon varlığında normal doğumdan kaçınılır.
- Gebeliğin son ayında antiviral tedavi atak riskini %70 azaltır.
Yeni Gelişmeler
2023’te tamamlanan faz 2 aşı çalışması (BDGEN Herpes Vaccine), atak sıklığını %65 düşürdü. Klinik kullanım için onay beklenmektedir.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Cilt lezyonları için dermatoloji, genital şikayetler için kadın hastalıkları veya üroloji, tekrarlayan ataklarda enfeksiyon hastalıkları uzmanına gidilmelidir.
