Kan şekeri yüksekliği (hiperglisemi), kanda glukoz seviyesinin normalin üzerine çıkmasıdır. Bu durum genellikle diyabetin kontrol altında olmadığını gösterir ve acil müdahale gerektirebilir. Uzun süreli yüksek kan şekeri, organ hasarına yol açarak ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Kan Şekeri Yüksekliğinin Nedenleri
- İnsülin Eksikliği veya Direnci: Tip 1 diyabette pankreas yeterli insülin üretemezken, Tip 2 diyabette vücut insülini etkili kullanamaz.
- Yanlış İlaç Kullanımı: İnsülin dozunun unutulması veya yetersiz kalması.
- Beslenme Hataları: Karbonhidrat ağırlıklı beslenme, aşırı şeker tüketimi.
- Hareketsizlik: Fiziksel aktivite eksikliği.
- Enfeksiyon veya Stres: Vücut stres altında kan şekerini yükselten hormonlar salgılar.
- Steroidler gibi İlaçlar: Bazı kortikosteroidler kan şekerini artırabilir.
Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Hafif hiperglisemi genellikle belirti vermez. Değerler yükseldikçe:
- Ağız kuruluğu ve susuzluk hissi
- Sık idrara çıkma (özellikle gece)
- Bulanık görme
- Halsizlik ve yorgunluk
- Konsantrasyon güçlüğü
- İyileşmeyen yaralar
- Tekrarlayan mantar enfeksiyonları
Teşhis Yöntemleri
- Açlık Kan Şekeri: 8 saatlik açlık sonrası 126 mg/dL üzeri hiperglisemi kabul edilir.
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): 75 gr glukoz sonrası 2. saatte 200 mg/dL üzeri değer.
- HbA1c Testi: Son 3 aylık ortalama kan şekerini gösterir. %6.5’in üzeri diyabet tanısıdır.
- Rastgele Kan Şekeri: 200 mg/dL üzeri + diyabet semptomları tanı koydurur.
Acil Durumlar: Hangi Değerler Tehlikelidir?
- 600 mg/dL üzeri: "Hiperozmolar Hiperglisemik Durum" (HHS) gelişebilir. Bilinç bulanıklığı ve dehidratasyonla kendini gösterir.
- 250 mg/dL üzeri + keton varlığı: "Diyabetik Ketoasidoz" (DKA) riski. Karın ağrısı, nefeste aseton kokusu, hızlı solunum acil müdahale gerektirir.
Tedavi Yöntemleri
- İnsülin Düzenlemesi: Doktor kontrolünde doz ayarlaması.
- Oral Antidiyabetikler: Metformin, SGLT2 inhibitörleri gibi ilaçlar.
- Sıvı Takviyesi: Dehidratasyonu önlemek için elektrolit dengeli sıvılar.
- Diyet Değişiklikleri:
- Rafine şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınma
- Kompleks karbonhidratlar (tam tahıllar, baklagiller)
- Lif oranı yüksek besinler (sebzeler, kuruyemişler)
- Fiziksel Aktivite: Günde 30 dakika tempolu yürüyüş.
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Riskler
- Damar Hasarı: Kalp krizi, inme, periferik arter hastalığı.
- Nöropati: Ellerde/ayaklarda uyuşma, yanma.
- Nefropati: Böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilen hasar.
- Retinopati: Görme kaybı riski.
- Ayak Yaraları: İyileşmeyen ülserler ve ampütasyon riski.
Önleme Stratejileri
- Düzenli Takip: Haftada 2-3 kez kan şekeri ölçümü.
- HbA1c Kontrolü: Yılda en az iki kez test yaptırma.
- Beslenme Planı: Diyetisyen eşliğinde kişiye özel program.
- Stres Yönetimi: Meditasyon veya nefes egzersizleri.
- Alkol ve Sigara: Kesinlikle kullanılmamalı.
Ne Zaman Hastaneye Başvurulmalı?
- Kan şekeri 300 mg/dL üzerindeyse ve düşmüyorsa
- Keton testi pozitif çıkarsa
- Kusma, şiddetli karın ağrısı veya bilinç değişikliği varsa
- Nefes darlığı veya göğüs ağrısı eşlik ediyorsa
Endokrinoloji uzmanı, diyabet yönetiminde en doğru adrestir. Tedavi planı kişinin yaşı, eşlik eden hastalıkları ve yaşam tarzına göre bireyselleştirilmelidir.
