Geç konuşma, çocuklarda yaşıtlarına göre dil becerilerinin beklenen düzeyde gelişmemesi durumudur. Bu sorun, aileleri endişelendiren ancak erken müdahaleyle büyük oranda çözülebilen bir gelişimsel farklılıktır. İşte geç konuşmanın nedenleri, belirtileri ve çözüm yolları:
Geç Konuşmanın Temel Nedenleri
- İşitme Kaybı: Kulak enfeksiyonları veya doğumsal işitme sorunları dil gelişimini doğrudan etkiler.
- Nörolojik Faktörler: Serebral palsi, otizm spektrum bozukluğu veya epilepsi gibi durumlar.
- Genetik Yatkınlık: Ailede konuşma gecikmesi öyküsü olması.
- Çevresel Etkenler: Yetersiz sosyal uyaran, ekran maruziyetinin fazlalığı veya ebeveyn etkileşim eksikliği.
- Prematürite: Erken doğan bebeklerde gelişimsel gecikmeler görülebilir.
Dikkat Edilmesi Gereken Belirtiler
- 18 aylıkken hiç kelime söylememek.
- 2 yaşında iki kelimeli cümle kuramamak ("su ver" gibi).
- İsmi söylendiğinde tepki vermemek.
- Basit komutları anlamamak ("topu getir" gibi).
- İletişim kurmak için jestleri (işaret etmek) kullanmamak.
Teşhis Sürecinde Yapılanlar
- Kapsamlı Değerlendirme: Çocuk nöroloğu veya çocuk gelişim uzmanı tarafından:
- İşitme testi (odyometri)
- Dil becerisi analizi (REEL testi veya Denver II)
- Nörolojik muayene
- Gelişim Taramaları: Otizm belirtileri açısından M-CHAT testi uygulanması.
Etkili Tedavi Yöntemleri
- Konuşma Terapisi: Haftada 1-2 seanslık özel eğitimle kelime dağarcığı ve cümle kurma becerileri geliştirilir.
- Oyun Terapisi: Oyuncaklar aracılığıyla iletişim becerilerinin desteklenmesi.
- Aile Eğitimi: Ebeveynlere yönelik "etkileşimli kitap okuma" ve "dil geliştirici oyun" teknikleri.
- İşitme Cihazı: İşitme kaybı varsa erken dönemde cihaz kullanımı.
Ailelere Pratik Öneriler
- Sessiz Zamanlar Yaratın: Televizyon/tablet kullanımını günde 30 dakikayla sınırlandırın.
- Yorumlayıcı Konuşun: Çocuğun yaptıklarını sesli betimleyin ("Mavi topu atıyorsun!").
- Seçenek Sunun: İki nesne gösterip tercih yaptırın ("Elma mı, muz mu?").
- Şarkı ve Tekerlemeler: Ritmik dil oyunları kelime öğrenimini kolaylaştırır.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
- 16 ayda anlamlı kelime yoksa
- 3 yaşında konuşmaların %50’si anlaşılmıyorsa
- Göz teması kurmuyor veya sosyal iletişimden kaçınıyorsa
Önemli Uyarılar
"Bekleyelim geçer" yaklaşımı kritik dönemi kaçırmaya neden olabilir. Dil gelişiminde 0-3 yaş arası dönem beyin plastisitesinin en yüksek olduğu evredir. Erken müdahale programlarına ne kadar erken başlanırsa, çocuğun akranlarını yakalama şansı o kadar artar.
