Gece yanığı (herpes zoster), suçiçeği virüsünün (varicella zoster) yeniden aktifleşmesiyle ortaya çıkan ağrılı bir deri hastalığıdır. Genellikle tek taraflı döküntüler ve şiddetli ağrıyla karakterize olan bu durum, özellikle 50 yaş üstü bireylerde ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde görülür.
Gece Yanığı Neden Olur?
Suçiçeği geçirdikten sonra virüs sinir köklerinde uyku halinde kalır. Bağışıklık sisteminin zayıflaması (stres, yaşlanma, kanser tedavileri veya kronik hastalıklar) virüsün yeniden aktive olmasına yol açar. Aktifleşen virüs, sinir yollarını takip ederek ciltte döküntülere ve nörolojik ağrılara neden olur.
Belirtiler ve Seyir
Hastalık genellikle üç evrede ilerler:
- Prodromal Dönem: Döküntü öncesinde 1-5 gün süren yanma, batma veya karıncalanma hissi. Ateş ve halsizlik eşlik edebilir.
- Aktif Dönem: Kızarık zemin üzerinde içi sıvı dolu kabarcıklar (veziküller) oluşur. Döküntüler genellikle gövde, yüz veya boyunda tek taraflı "kuşak" şeklinde yayılır.
- İyileşme: Kabarcıklar 7-10 günde kabuklanır ve 2-4 haftada iz bırakmadan iyileşir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı çoğunlukla klinik bulgularla konulur. Tipik döküntü ve ağrı paterni teşhis için yeterlidir. Şüpheli durumlarda:
- Tzanck Testi: Vezikül sıvısının mikroskopik incelemesi,
- PCR: Virüs DNA’sının tespiti,
- Kan Testleri: IgM/IgG antikorları kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
- Antiviral İlaçlar: Asiklovir, valasiklovir veya famsiklovir ilk 72 saatte başlandığında ağrı süresini %50 azaltır.
- Ağrı Yönetimi:
- Gabapentin/pregabalin (nöropatik ağrı için),
- Topikal lidokain jeller,
- NSAİİ’ler (ibuprofen).
- Komplikasyonlar İçin:
- Göz tutulumunda oftalmolojik acil müdahale,
- Postherpetik nevraljide trisiklik antidepresanlar.
Riskli Gruplar
- 60 yaş üstü bireyler,
- HIV/AIDS veya kanser hastaları,
- Organ nakli geçirenler,
- Kortikosteroid kullananlar.
Postherpetik Nevralji
En sık görülen komplikasyondur. Döküntüler iyileştikten sonra 3 ay veya daha uzun süren şiddetli ağrıyla karakterizedir. Risk faktörleri arasında ileri yaş, şiddetli döküntü ve tedaviye geç başlama yer alır.
Korunma Stratejileri
- Aşılama:
- Zostavax (canlı atenüe aşı),
- Shingrix (rekombinant aşı, %97 etkin).
- 50 yaş üstüne ve risk gruplarına önerilir.
- Bağışıklık Güçlendirme: Düzenli uyku, dengeli beslenme ve stres yönetimi.
Acil Durumlar
Aşağıdaki belirtilerde acil tıbbi yardım gerekir:
- Döküntünün göz veya kulak çevresinde olması,
- Yüksek ateş ve bilinç bulanıklığı,
- Boyun tutulması.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Kabarcıkları kaşımamak (enfeksiyon riski),
- Serin kompres uygulamak,
- Bol pamuklu giysiler giymek.
