Gastroenterit, mide ve bağırsakların iltihaplanmasıyla ortaya çıkan yaygın bir sindirim sistemi hastalığıdır. Halk arasında "mide gribi" olarak da bilinen bu rahatsızlık, virüsler, bakteriler veya parazitler nedeniyle gelişir. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde ciddi sıvı kaybına yol açabilir.
Gastroenteritin Nedenleri
En sık görülen etkenler arasında norovirüs, rotavirüs ve adenovirüs gibi viral patojenler yer alır. Bakteriyel gastroenterit ise genellikle Salmonella, E. coli veya Campylobacter türleriyle gelişir. Kirli su, iyi pişmemiş et, pastörize edilmemiş süt ürünleri ve hijyenik olmayan gıdalar başlıca bulaşma kaynaklarıdır.
Belirtiler ve Seyir
- Şiddetli karın ağrısı ve kramplar
- Sık sulu ishal (günde 10+ kez)
- Tekrarlayan kusma ve mide bulantısı
- Düşük ateş (38°C altı) ve titreme
- Kas ağrıları ile baş ağrısı
Belirtiler maruziyetten 12-72 saat sonra başlar ve genellikle 3-7 gün sürer.
Teşhis Yöntemleri
Tanı için hastanın öyküsü ve fizik muayene temel alınır. Dışkı kültürü, kan testleri ve hızlı antijen testleri şu durumlarda istenir:
- Kanlı veya mukuslu ishal
- 48 saatten uzun süren yüksek ateş
- Dehidrasyon bulguları (çökük gözler, kuru mukozalar)
Tedavi Süreci
- Sıvı Replasmanı: Oral rehidratasyon solüsyonları (ORS) veya damar yoluyla sıvı desteği
- Diyet Düzenlemesi:
- İlk 6 saat: Pirinç suyu, ayran, elma püresi
- Sonraki aşama: Haşlanmış patates, muz, yağsız makarna
- Kaçınılması gerekenler: Süt ürünleri, kafein, baharatlı gıdalar
- İlaç Tedavisi:
- Probiyotikler (Saccharomyces boulardii)
- Çinko takviyeleri (ishal süresini %25 kısaltır)
- Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılır
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen vakalarda:
- Şiddetli dehidrasyon ve böbrek yetmezliği
- Hemolitik üremik sendrom (E. coli kaynaklı)
- Reaktif artrit veya Guillain-Barré sendromu
Korunma Stratejileri
- Gıda Güvenliği: Etlerin 75°C’de pişirilmesi, çiğ-sebze dezenfeksiyonu
- Hijyen: Yemek öncesi 20 saniye sabunlu suyla el yıkama
- Aşılamalar: Rotavirüs aşısı (bebeklerde 2. ve 4. aylarda)
- Seyahat Önlemleri: Şüpheli suların tüketilmemesi, kabuğu soyulabilir gıdaların tercihi
Ne Zaman Hastaneye Başvurulmalı?
- 24 saatte 8’den fazla ishal
- Kusmayla sıvı alınamaması
- İdrar çıkışının durması
- Bilinç bulanıklığı veya şiddetli karın sertliği
Gastroenterit tedavisinde erken müdahale hayati önem taşır. Çocuklarda çocuk gastroenteroloji uzmanları, yetişkinlerde iç hastalıkları veya enfeksiyon hastalıkları bölümleri doğru başvuru noktalarıdır.
