Fibromiyalji Sendromu (FMS), kronik yaygın ağrı, yorgunluk ve uyku bozukluklarıyla karakterize nörolojik bir rahatsızlıktır. Toplumun yaklaşık %2-4’ünü etkileyen bu durum, özellikle 30-50 yaş arası kadınlarda daha sık görülür. FMS’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, merkezi sinir sisteminde ağrı işleme mekanizmalarının bozulmasıyla ilişkilendirilir.
Temel Belirtiler
- Yaygın Kas-İskelet Ağrısı: 3 aydan uzun süren, vücudun her iki tarafını da etkileyen derin ağrı
- Kırıklık Hissi: Dinlendirmeyen uyku sonrası bile devam eden bitkinlik
- Bilişsel Problemler: "Fibro-sis" olarak adlandırılan unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü
- Sabah Tutukluğu: Uyanınca 30 dakikadan fazla süren hareket kısıtlılığı
- Baş Ağrıları: Gerilim tipi veya migren benzeri ataklar
Tetikleyici Faktörler
- Genetik yatkınlık (birinci derece akrabalarda FMS öyküsü)
- Fiziksel veya duygusal travma (kaza, cerrahi, kayıp)
- Enfeksiyonlar (Epstein-Barr, Lyme hastalığı)
- Otonom sinir sistemi düzensizlikleri
Tanı Kriterleri
2016 ACR kriterlerine göre:
- En az 3 aydır devam eden yaygın ağrı
- Eşlik eden semptom şiddetinin değerlendirilmesi
- 18 hassas noktadan en az 11’inde aşırı duyarlılık (artık zorunlu değil)
- Benzer tabloya yol açan diğer hastalıkların ekarte edilmesi (romatoid artrit, hipotiroidi)
Tedavi Yaklaşımları
1. İlaç Tedavileri:
- Ağrı Kesiciler: Duloksetin (Cymbalta), Milnacipran (Savella)
- Antiepileptikler: Pregabalin (Lyrica), Gabapentin
- Uyku Düzenleyiciler: Düşük doz amitriptilin
2. Fiziksel Terapiler:
- Düşük tempolu kardiyo egzersizleri (yüzme, yürüyüş)
- Miyofasiyal gevşetme teknikleri
- Tai Chi ve su içi egzersiz programları
3. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Ağrıyla baş etme stratejileri, stres yönetimi ve uyku hijyen eğitimi
Yaşam Tarzı Önerileri
- Beslenme: Magnezyum ve D vitamini takviyesi, inflamatuar gıdalardan kaçınma
- Uyku Rutini: 22.00-06.00 arası düzenli uyku, yatak odasının 21°C’de tutulması
- Enerji Yönetimi: Aktivite günlüğü tutarak "aşırı efor-aşırı dinlenme" döngüsünü kırma
- Stres Azaltma: Nefes egzersizleri, meditasyon
Prognoz ve Takip
FMS kronik seyirli olmakla birlikte, multidisipliner yaklaşımla semptomlar %40-60 oranında kontrol altına alınabilir. Aylık fizik tedavi seansları ve 3 ayda bir romatoloji kontrolleri önerilir. Hastaların %30’unda depresyon gelişebileceğinden düzenli psikiyatrik değerlendirme önemlidir.
Yeni Tedavi Umutları
- Sinir stimülasyonu (TENS) cihazları
- Nöroprotektif ajanlar (Naltrekson)
- Mikrobiyom düzenleyici diyet protokolleri
