Femur boyun kırığı, kalça ekleminin hemen altındaki femur kemiğinin boyun bölgesinde meydana gelen ciddi bir kırık türüdür. Özellikle osteoporozu olan yaşlı bireylerde düşmeler sonucu oluşurken, gençlerde ise genellikle yüksek enerjili travmalar (trafik kazası, yüksekten düşme) neden olur. Bu kırık tipi, kan dolaşımının zayıf olması nedeniyle iyileşme güçlükleri ve komplikasyon riski taşır.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Osteoporoz (kemik erimesi) en önemli risk faktörüdür. 65 yaş üstü kadınlarda menopoz sonrası östrojen düzeylerinin düşmesi kemik yoğunluğunu azaltır. Denge bozuklukları, görme problemleri, nörolojik hastalıklar (Parkinson, inme) ve kortizon kullanımı da riski artırır. Gençlerde ise motosiklet kazaları, spor yaralanmaları veya patolojik kırıklar (tümör, kist) görülür.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
Kırık oluştuğunda şiddetli kasık veya kalça ağrısı hissedilir. Bacak dışa dönük pozisyonda kısalır ve hasta ayağını yere basamaz. Hareket kısıtlılığı, şişlik ve morluk eşlik eder. Yatakta dönme veya bacak kaldırma gibi hareketler ağrıyı şiddetlendirir. Tam olmayan kırıklarda (stress kırığı) ise sinsi başlangıçlı ağrı görülebilir.
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede bacak uzunluk farkı ve rotasyonel deformite saptanır. Röntgen ilk basamak tanı aracıdır; ancak ince kırıklarda BT veya MRG gerekebilir. Garden sınıflaması kırığın yerine ve yer değiştirme miktarına göre tip I’den tip IV’e kadar evrelendirilir. Kemik yoğunluğu ölçümü (DEXA) osteoporoz varlığını doğrulamak için kullanılır.
Cerrahi Tedavi Seçenekleri
Tedavi kırığın tipine, hastanın yaşına ve kemik kalitesine göre planlanır:
- Kapalı Redüksiyon ve İnternal Fiksasyon: Genç hastalarda tercih edilir. Kırık parçalar vida veya plaklarla tespit edilir.
- Hemiartroplasti: 65 yaş üstü yer değiştirmiş kırıklarda uygulanır. Femur başı çıkarılarak metal protez ile değiştirilir.
- Total Kalça Artroplastisi: Eklem kıkırdağı hasarlıysa hem femur başı hem de asetabulum protezi konur.
Konservatif Tedavi
Yer değiştirmemiş kırıklarda (Garden tip I) veya cerrahi riski yüksek hastalarda 6-12 hafta yatak istirahati önerilir. Traksiyon uygulanır ve düzenli kontrollerle kaynama izlenir. Ancak bu yöntemde komplikasyon riski yüksektir.
Rehabilitasyon Süreci
Cerrahi sonrası 24 saat içinde fizyoterapi başlar. İlk 6 hafta kısmi yük verme ile yürüme eğitimi verilir. Düşmeyi önleyici denge egzersizleri, quadriceps ve kalça kaslarını güçlendirici dirençli egzersizler uygulanır. Tam yük verme genellikle 3. ayda başlar.
Komplikasyonlar ve Yönetimi
- Avasküler Nekroz: Femur başının kanlanmasının bozulması. Erken dönemde ilaç tedavisi, geç dönemde artroplasti gerekir.
- Pseudartroz (Kaynamama): Kırık uçlarının kaynamaması. Revizyon cerrahisi ve kemik grefti ile tedavi edilir.
- Enfeksiyon: Antibiyotikli kemik çimentosu veya implant değişimi yapılır.
Korunma Stratejileri
Düşmeyi önlemek için ev ortamında kaygan zeminlerin kaldırılması, tırabzan kullanımı ve uygun ayakkabı seçimi önemlidir. D vitamini ve kalsiyum takviyeleri, bisikofonat grubu ilaçlarla kemik yoğunluğu korunmalıdır. Denge egzersizleri ve yürüyüş kemik sağlığını destekler.
Takip ve Yaşam Tarzı Önerileri
Ameliyat sonrası 6. hafta, 3. ay ve 1. yılda kontroller yapılır. Osteoporoz tedavisi sürekli izlenmeli, yılda bir kemik dansitometresi tekrarlanmalıdır. Yüzme ve düşük etkili egzersizler eklem hareket açıklığını korur. Sigara ve alkolün kemik iyileşmesini geciktirdiği unutulmamalıdır.
