Fasiyal paralizi (yüz felci), yüz sinirinin (7. kraniyal sinir) hasarı sonucu yüz kaslarında ani güçsüzlük veya felç gelişmesidir. Genellikle tek taraflı görülür ve hastaların göz kırpma, gülümseme veya kaş kaldırma gibi ifade hareketlerini yapamamasına yol açar. İşte bu nörolojik durumun tüm yönleri:
Fasiyal Paralizi Nedenleri
- Bell Paralizisi: En sık görülen tip (%70). Nedeni tam bilinmemekle birlikte viral enfeksiyonlar (özellikle herpes simpleks) ve otoimmün reaksiyonlar suçlanır.
- Travma: Kafatası kırıkları, yüz yaralanmaları veya cerrahi komplikasyonlar.
- Enfeksiyonlar: Lyme hastalığı, Ramsay Hunt sendromu (herpes zoster), otitis media.
- Tümörler: Akustik nöroma, parotis bezi kanserleri.
- Nörolojik Hastalıklar: Guillain-Barré sendromu, multipl skleroz.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Ana Semptomlar:
- Yüzün bir yarısında sarkma (ağız köşesinde düşme)
- Gözü tam kapatamama ve kuruluk
- Tat alma duyusunda azalma
- Sese karşı aşırı hassasiyet (hiperakuzi)
- Diğer Bulgular:
- Alında kırıştıramama
- Konuşurken ağızda sıvı kaçırma
- Yemek çiğneme güçlüğü
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Muayene:
- Yüz kaslarının fonksiyon testi (kaş kaldırma, burun kırıştırma)
- Schirmer testi (gözyaşı üretim ölçümü)
- Elektrofizyolojik Testler:
- EMG (Elektromiyografi): Sinir iletim hızı ve kas aktivitesi değerlendirilir.
- ENoG (Elektronörografi): Sinir hasarının şiddeti ölçülür.
- Görüntüleme:
- Manyetik Rezonans (MR): Tümör veya inme ayırıcı tanısı için.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kafatası travması şüphesinde.
Tedavi Yaklaşımları
- Medikal Tedavi:
- Kortikosteroidler: Prednizon (ilk 72 saatte başlanır, 10 günlük kademeli doz).
- Antiviral İlaçlar: Valasiklovir (Ramsay Hunt veya şiddetli vakalarda).
- Göz Koruma: Suni gözyaşı, gece pomadları ve göz bandajı.
- Cerrahi Müdahale:
- Dekompresyon cerrahisi (ileri vakalarda).
- Sinir greftleme (travmatik hasarlarda).
- Fizik Tedavi:
- Elektrostimülasyon
- Yüz masajı ve özel egzersizler (mimik antrenmanları)
Rehabilitasyon Süreci
- Akut Dönem (0-3 hafta):
- Kas atrofisini önlemek için hafif pasif hareketler.
- Nöral mobilizasyon teknikleri.
- Subakut Dönem (3-6 hafta):
- Aynada aktif egzersizler (balon şişirme, ıslık çalma).
- Elektroterapi ile kas aktivasyonu.
- Kronik Dönem (6 hafta sonrası):
- Sinir-kas koordinasyonunu artıran fonksiyonel antrenmanlar.
- Botoks enjeksiyonları (eşlik eden kas spazmlarında).
Komplikasyonlar ve Önlemler
- Göz Komplikasyonları: Korneal ülser (göz kapatamama nedeniyle).
- Kas Kontraktürleri: Yüzde asimetrik kasılmalar.
- Sinkinezi: İstenmeyen hareketler (gülünce göz kapanması).
- Psikososyal Etkiler: Depresyon ve sosyal izolasyon.
İyileşme Oranları ve Prognoz
- Bell paralizisinde tam iyileşme oranı %70-85 (ilk 3 haftada başlayan düzelme iyi prognoz işareti).
- EMG’de >%90 aksonal kayıp varlığında tam iyileşme şansı %50’nin altına düşer.
- İyileşmeyen vakalarda altın standart tedavi: Mikrocerrahi ile sinir transplantasyonu.
Korunma ve Öneriler
- Diyabet ve hipertansiyon kontrolü (risk faktörleri).
- Yüz bölgesini soğuktan koruma (özellikle motosiklet kullanırken).
- Stres yönetimi (otoimmün tetikleyici olabilir).
