Behçet hastalığı (Ermeni hastalığı), ağızda tekrarlayan yaralar, genital ülserler ve göz iltihabıyla karakterize kronik bir bağışıklık sistemi bozukluğudur. İlk kez 1937’de Türk doktor Hulusi Behçet tarafından tanımlanmış olup, Akdeniz, Orta Doğu ve Asya ülkelerinde daha sık görülür. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülür.
Behçet Hastalığının Temel Belirtileri
- Ağız Yaraları: Hastaların %97’sinde görülen aft benzeri ağrılı ülserler
- Genital Bölge Ülserleri: Skrotum veya vulvada iz bırakarak iyileşen yaralar
- Göz Tutulumu: Üveit, retinada hasar ve görme kaybı riski
- Cilt Bulguları: Eritema nodosum (ağrılı kırmızı nodüller), püstüler lezyonlar
- Eklem Ağrıları: Diz ve ayak bileklerinde şişlik ve kızarıklık
- Damar Tutulumu: Tromboflebit veya anevrizma gibi ciddi komplikasyonlar
Teşhis Kriterleri ve Tanı Yöntemleri
Uluslararası Behçet Çalışma Grubu kriterlerine göre tanı için:
- Tekrarlayan ağız yaraları (yılda en az 3 kez) zorunlu kriter olup,
- Aşağıdakilerden en az 2’si gereklidir:
- Genital ülserler
- Göz lezyonları
- Paterji testi pozitifliği (deri iğne testi)
- Cilt bulguları
Tanıda kan testleri (HLA-B51 pozitifliği), göz anjiyografisi ve MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi şiddete ve tutulan organa göre kişiselleştirilir:
- Hafif Olgular: Topikal kortikosteroid kremler ve kolşisin
- Şiddetli Göz/Damar Tutulumu: Azatioprin, siklosporin veya interferon alfa
- Dirençli Vakalar: Biyolojik ajanlar (anti-TNF ilaçlar)
- Ağrı Yönetimi: NSAİİ’ler ve lokal anestezik jeller
Hastalığı Tetikleyen Faktörler
- Genetik: HLA-B51 gen taşıyıcılarında risk 6 kat artar
- Çevresel: Streptokok enfeksiyonları, stres ve sigara
- Bağırsak Mikrobiyotası: Bakteriyel dengesizlikler
- Cinsiyet: Erkeklerde göz ve damar tutulumu daha şiddetli
Yaşam Kalitesini Artırmak İçin Öneriler
- Aftları tetikleyen asitli gıdalardan (domates, turunçgiller) kaçının
- Güneş ışığı cilt lezyonlarını artırabileceğinden yüksek korumalı güneş kremi kullanın
- Düzenli göz muayenelerini ihmal etmeyin
- Stres yönetimi için yoga veya meditasyon uygulayın
Gebelik ve Behçet İlişkisi
Hastalık hamilelikte atakları artırabilir. Doğum öncesi:
- Kan sulandırıcılar (heparin) pıhtılaşma riskine karşı kullanılır
- Biyolojik ajanlar fetüs güvenliği nedeniyle kesilebilir
- Doğum sonrası emzirme döneminde kolşisin güvenle kullanılabilir
Prognoz ve Komplikasyonlar
Erken tanı alan hastalarda organ hasarı riski belirgin azalır. En ciddi komplikasyonlar:
- Gözde kalıcı görme kaybı (%25 olguda)
- Santral sinir sistemi tutulumu (menenjit, felç)
- Akciğer arter anevrizması yırtılması
Behçet hastalığı romatoloji, dermatoloji ve göz hastalıkları uzmanlarının işbirliğiyle takip edilmelidir. Atakları önlemek için düzenli kontroller ve hasta eğitimi kritik önem taşır.
