Erken menopoz, 40 yaşından önce yumurtalık fonksiyonlarının kalıcı olarak durmasıdır. Kadınlarda adet döngüsünün sonlanması, hormon seviyelerinde ani değişimler ve doğurganlık kaybıyla karakterizedir. Bu durum, fiziksel ve psikolojik sağlığı derinden etkileyebilir.
Erken Menopozun Nedenleri
- Genetik Faktörler: Ailede erken menopoz öyküsü riski 2 kat artırır.
- Otoimmün Hastalıklar: Tiroidit veya romatoid artrit gibi hastalıklar yumurtalıklara zarar verebilir.
- Kanser Tedavileri: Kemoterapi ve radyoterapi yumurta hücrelerini tahrip edebilir.
- Cerrahi Müdahaleler: Yumurtalıkların alınması (ooferektomi) ani menopoza yol açar.
- Kromozomal Bozukluklar: Turner sendromu gibi durumlar erken yumurtalık yetmezliğiyle ilişkilidir.
Belirtiler ve Şikayetler
- Adet Düzensizlikleri: Seyrek veya tamamen kesilen adet kanamaları.
- Vazomotor Semptomlar: Ani ateş basması, gece terlemeleri, çarpıntı.
- Psikolojik Etkiler: Depresyon, kaygı, uyku bozuklukları.
- Fiziksel Değişimler: Cilt kuruluğu, saç dökülmesi, kilo artışı.
- Ürogenital Sorunlar: Vajinal kuruluk, idrar kaçırma, cinsel isteksizlik.
Tanı Yöntemleri
- Hormon Testleri:
- FSH > 25 IU/L (2 testte 4-6 hafta arayla)
- AMH < 1 ng/ml
- Estradiol < 30 pg/ml
- Görüntüleme: Transvajinal ultrasonla yumurtalık hacmi ve folikül sayısı değerlendirilir.
- Genetik Analiz: Kromozom anomalileri için karyotip testi.
Tedavi Seçenekleri
- Hormon Replasman Tedavisi (HRT):
- 50 yaş altı hastalara östrojen + progesteron kombinasyonu.
- Vajinal kuruluk için lokal östrojen kremleri.
- Kemik Sağlığı Koruma:
- Kalsiyum + D vitamini takviyesi.
- Bifosfonatlar (osteoporoz riskine karşı).
- Doğurganlık Koruma:
- Embriyo veya yumurta dondurma (tanı konar konmaz).
- Alternatif Destekler:
- Soya izoflavonları, karayılan otu (sıcak basmalarını %30 azaltabilir).
Komplikasyonlar ve Riskler
- Kardiyovasküler: Kalp hastalığı riski 2 kat artar.
- Osteoporoz: Kemik kırığı olasılığı %40 yükselir.
- Nörolojik: Bilişsel gerileme ve Alzheimer riski.
- Psikososyal: İlişki problemleri ve sosyal izolasyon.
Önleyici Stratejiler
- Düzenli Kontroller: Yıllık AMH testi ile yumurtalık rezervi takibi.
- Beslenme: Omega-3, kalsiyum ve antioksidan zengini besinler (somon, brokoli, ceviz).
- Egzersiz: Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş kemik yoğunluğunu korur.
- Stres Yönetimi: Yoga ve meditasyonla kortizol seviyeleri düşürülmeli.
Yaşam Kalitesini Artırma İpuçları
- Cinsel sağlık için su bazlı kayganlaştırıcılar kullanın.
- Sıcak basmalarına karşı pamuklu giysiler ve soğuk içecekler tüketin.
- Psikolojik destek için bilişsel davranışçı terapi (BDT) alın.
Hangi Durumlarda Doktora Gidilmeli?
- 3 aydan uzun süren adet kesintisi.
- Gece terlemeleri günlük yaşamı engelliyorsa.
- Kemik ağrıları veya idrar kaçırma şikayetleri.
Tanı ve tedavi için kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ile endokrinoloji bölümleri işbirliği yapar.
