Diyabetik nöropati, diyabetin en yaygın ve ciddi komplikasyonlarından biridir. Uzun süreli yüksek kan şekeri seviyelerinin sinir liflerinde hasara yol açmasıyla ortaya çıkar. Bu durum, özellikle bacaklarda ve ayaklarda ağrı, uyuşma ve fonksiyon kaybına neden olarak yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür.
Diyabetik Nöropatinin Temel Nedenleri
Yüksek kan şekerinin sinir hücrelerini besleyen kılcal damarlara zarar vermesi ana sebeptir. Kontrolsüz diyabet, oksidatif stres ve iltihabi süreçler sinir kılıfını tahrip eder. Ayrıca diyabet süresi, genetik yatkınlık ve sigara kullanımı riski artıran faktörlerdir.
Belirti Çeşitleri ve Vücut Bölgelerine Göre Dağılım
Periferik nöropati en sık görülen tiptir. Ayaklarda yanma hissi, iğne batması tarzında ağrı ve dokunma hassasiyeti tipiktir. Otonom nöropati sindirim sorunları, mesane kontrol kaybı veya terleme bozukluklarına yol açar. Proksimal nöropati kalça ve uyluklarda şiddetli ağrı ile kendini gösterirken, fokal nöropati ani göz hareketi kaybı veya yüz felci yapabilir.
Tanı Yöntemleri ve Klinik Değerlendirme
Nörolojik muayenede refleks testleri ve monofilament ile duyu kontrolü ilk adımdır. Elektromiyografi sinir ileti hızını ölçer. Kan testlerinde B12 vitamini eksikliği ve tiroid fonksiyonları incelenir. Kardiyak tutulum şüphesinde EKG ve ayakta tansiyon ölçümü gereklidir.
Tedavide Çok Yönlü Yaklaşım
- Kan Şekeri Kontrolü: HbA1c değerinin %7’nin altında tutulması temel hedeftir.
- Ağrı Yönetimi: Gabapentin, duloksetin veya topikal kapsaisin kremler kullanılır.
- Fiziksel Terapi: Denge egzersizleri ve sinir mobilizasyon teknikleri uygulanır.
- Ayak Bakımı: Her gün ayak muayenesi ve özel diyabetik ayakkabı kullanımı şarttır.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmeyen vakalarda ayak ülserleri, kemik enfeksiyonları ve kangren gelişebilir. Otonom tutulum ani tansiyon düşmeleri veya sessiz kalp krizine yol açabilir. Charcot eklemi gibi deformiteler erken dönemde ortopedik müdahale gerektirir.
Önleme Stratejileri
Kan şekeri takibi, düzenli ayak muayenesi ve nöropati tarama testleri kritik önem taşır. Sigaranın bırakılması, alkol kısıtlaması ve B vitamini takviyeleri koruyucu etki gösterir. Yılda bir kez kapsamlı nörolojik değerlendirme önerilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Düşük glisemik indeksli beslenme, haftada 150 dakika yürüyüş ve stresten arınma teknikleri sinir sağlığını destekler. Ayaklara dar ayakkabı giyilmemeli ve ısı kaynaklarından uzak durulmalıdır.
İleri Tedavi Seçenekleri
Refrakter ağrılarda transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu uygulanır. Otonom nöropatide mide boşalmasını hızlandıran ilaçlar kullanılır. Deneysel tedaviler arasında alfa-lipoik asit infüzyonları ve kök hücre terapileri araştırılmaktadır.
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
Ayakta renk değişimi, açıklanamayan ateş veya yürüyememe durumunda derhal hastaneye gidilmelidir. Göğüs ağrısı, şiddetli baş dönmesi veya idrar yapamama acil müdahale gerektiren belirtilerdir. Endokrinoloji ve nöroloji uzmanları tedaviyi koordine eder.
