Dismorfofobi (Beden Algı Bozukluğu), kişinin hayali veya hafif bir fiziksel kusuru takıntı haline getirip yoğun kaygı duyduğu ciddi bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu durum, sosyal izolasyon ve yaşam kalitesinde belirgin düşüşe yol açabilir.
Dismorfofobi Nedir?
Bireyler gerçekte var olmayan ya da çok hafif düzeydeki görünüm kusurlarını (burun şekli, cilt lekesi, saç seyrekliği gibi) abartılı şekilde algılar. Bu takıntılar günde 3-8 saat arasında zihni meşgul eder ve tekrarlayan davranışlara (ayna kontrolü, kıyaslama) neden olur.
Belirtileri Nelerdir?
- Zihinsel: Sürekli dış görünümle ilgili olumsuz düşünceler
- Davranışsal:
- Aynada saatlerce kusuru inceleme
- Aşırı makyaj/giyinme ile kusuru kamufle etme
- Estetik operasyonlar için doktor doktor gezme
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- Duygusal: Depresyon, utanç, değersizlik hissi
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Biyolojik: Serotonin dengesizliği, beyindeki görsel işleme merkezlerinde anormallik
- Psikolojik: Mükemmeliyetçilik, alay konusu olma öyküsü
- Çevresel: Sosyal medya baskısı, güzellik standartları
- Risk Grupları: Ergenler (%70 başlangıç 12-18 yaş), KOAH ve depresyon hastaları
Teşhis Süreci
- Klinik Görüşme: DSM-5 kriterleri doğrultusunda takıntı ve zorlantılar değerlendirilir.
- Ölçekler: Yale-Brown Obsesyon Ölçeği, Vücut Algısı Anketi
- Ayırıcı Tanı: Anoreksiya, sosyal fobi, OKB ve şizofreniden ayırt edilir.
Tedavi Yöntemleri
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
- Çarpık düşüncelerin yeniden yapılandırılması
- Maruz bırakma ve tepki önleme (ayna kontrolünü kısıtlama)
- İlaç Tedavisi:
- SSRI grubu antidepresanlar (Fluoksetin, Sertralin)
- Tedavi direnci durumunda antipsikotik eklenmesi
- Destek Grupları: Benzer deneyimlerin paylaşımı
Komplikasyonlar ve Riskler
- %80 depresyon, %30 sosyal fobi eş tanısı
- Tekrarlayan estetik operasyon bağımlılığı
- İntihar riski sağlıklı bireylere göre 45 kat fazla
- Madde bağımlılığı oranında %50 artış
Öneriler ve Başa Çıkma Stratejileri
- Sosyal medya kullanımını günde 1 saatle sınırlama
- Bedensel odaklı aktiviteler (yoga, doğa yürüyüşü)
- "Kusur günlüğü" tutarak düşüncelerin kaydını tutma
- Aile desteği için psiko-eğitim programları
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
- Günlük işlevselliğin bozulması (okul/iş kaybı)
- Tekrarlayan estetik operasyon düşünceleri
- Sosyal ilişkilerin tamamen kesilmesi
- Kendine zarar verme düşünceleri
Tedavi edilmeyen olgularda kronikleşme oranı %70’tir. Erken müdahale ile semptomlarda %60-80 azalma sağlanabilir. Psikiyatri uzmanı ve klinik psikolog işbirliği tedavide altın standarttır.
