Dehidrasyon, vücudun kaybettiği sıvıyı yerine koyamaması sonucu ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Su ve elektrolit dengesindeki bozulma, organ fonksiyonlarını etkileyerek hayati risk oluşturabilir. İşte dehidrasyonun nedenleri, belirtileri ve korunma yöntemleri:
Dehidrasyon Nedir?
Vücut ağırlığının %1’inden fazla sıvı kaybı dehidrasyon olarak tanımlanır. İshal, kusma, aşırı terleme veya yetersiz sıvı alımı en yaygın nedenlerdir. Bebekler, yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar en riskli gruplardır.
Belirtiler ve Şiddet Dereceleri
- Hafif Dehidrasyon: Ağız kuruluğu, halsizlik, idrar renginde koyulaşma.
- Orta Dehidrasyon: Çökük gözler, cilt elastikiyetinde azalma, baş dönmesi.
- Şiddetli Dehidrasyon: Bilinç bulanıklığı, hızlı nabız, 8 saatten uzun idrar çıkaramama.
Risk Faktörleri
- Çocuklarda: İshal/kusma ile sıvı kaybı, yüksek ateş.
- Yetişkinlerde: Diyabet, böbrek hastalıkları, idrar söktürücü ilaç kullanımı.
- Yaşlılarda: Susuzluk hissinin azalması, hareket kısıtlılığı.
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Muayene: Cilt turgor testi (cildin çekilip bırakıldığında eski haline geç dönmesi).
- Laboratuvar Tetkikleri: Kan elektrolitleri (sodyum, potasyum), hematokrit, BUN.
- İdrar Analizi: İdrar yoğunluğu ve keton seviyeleri.
Tedavi Protokolleri
- Oral Rehidratasyon:
- Hafif vakalarda elektrolit içeren sıvılar (1 litre su + 6 çay kaşığı şeker + 1 çay kaşığı tuz).
- Bebeklerde anne sütü veya ORS (Oral Rehidratasyon Sıvısı).
- IV Sıvı Tedavisi:
- Şiddetli vakalarda damar yoluyla sodyum klorür veya laktatlı ringer.
- Saatte 500-1000 ml sıvı replasmanı.
- Altta Yatan Nedenin Tedavisi:
- İshal için diyet düzenlemesi, enfeksiyon varsa antibiyotik.
Evde Uygulanabilecek Yöntemler
- Sıvı Takibi: Her ishal/kusmada 1 bardak su içmek.
- Bitkisel Destek: Nane-limon çayı, ayran veya muzlu yoğurt.
- Beslenme: Pirinç lapası, haşlanmış patates, tuzlu kraker.
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- Bilinç kaybı veya şiddetli uyku hali.
- 12 saatten uzun süren idrar yokluğu.
- Kanlı kusma veya dışkı.
- Nabzın 100’ün üzerinde olması.
Korunma Stratejileri
- Günlük Sıvı İhtiyacı: Yetişkinlerde 30 ml/kg (ör: 70 kg birey için 2.1 litre).
- Riskli Durumlarda:
- Sporcular: Egzersiz öncesi/sonrası 500 ml su.
- Sıcak Havada: Her saat başı 1 bardak su.
- Besinlerle Sıvı Alımı: Salatalık, karpuz, çorba gibi su içeriği yüksek gıdalar.
Özel Gruplarda Önlemler
- Bebekler: Her bez değişiminde 60-120 ml su/anne sütü.
- Diyabet Hastaları: Kan şekeri >250 mg/dl’de ek sıvı tüketimi.
- Böbrek Hastaları: Hekim kontrolünde sıvı kısıtlaması.
