Damar iltihabı (vaskülit), kan damarlarının duvarlarında iltihaplanma ve hasarla seyreden nadir fakat ciddi bir otoimmün hastalık grubudur. Bağışıklık sisteminin damarlara saldırması sonucu oluşan bu durum, organlara giden kan akışını bozarak hayati riske yol açabilir.
Damar İltihabı Türleri
Vaskülit, etkilenen damar çapına ve bölgesine göre sınıflandırılır:
- Büyük Damar Vasküliti: Dev hücreli arterit (temporal arterit), Takayasu arteriti
- Orta Boy Damar Vasküliti: Poliarteritis nodoza, Kawasaki hastalığı
- Küçük Damar Vasküliti: Granülomatozisli polianjitis (Wegener), Eosinofilik granülomatozisli polianjitis (Churg-Strauss)
Yaygın Belirtiler
Hastalık türüne bağlı değişmekle birlikte ortak semptomlar şunlardır:
- Ateş, gece terlemeleri ve açıklanamayan kilo kaybı
- Eklem ağrıları ve kas güçsüzlüğü
- Deride mor-kırmızı döküntüler (purpura) veya ülserler
- Sinir hasarına bağlı uyuşma veya karıncalanma
- Böbrek tutulumunda idrarda kan veya köpüklenme
Nedenleri ve Tetikleyiciler
Tam nedeni bilinmemekle birlikte risk faktörleri şunlardır:
- Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
- Hepatit B/C gibi kronik enfeksiyonlar
- Romatoid artrit, lupus gibi otoimmün hastalıklar
- Sigara kullanımı ve çevresel toksin maruziyeti
Teşhis Yöntemleri
Tanı için çoklu test kombinasyonu gerekir:
- Kan Testleri: ANCA (anti-nötrofil sitoplazmik antikor), CRP, sedimantasyon
- İdrar Analizi: Protein veya kan varlığının araştırılması
- Görüntüleme: Anjiyografi, PET-CT ile damar daralmalarının tespiti
- Biyopsi: Etkilenen dokudan (cilt, böbrek, sinir) örnek alınması
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi iltihabı baskılamaya ve organ hasarını önlemeye odaklanır:
- Kortikosteroidler: Prednizon gibi ilaçlarla akut atak kontrolü
- İmmünsupresifler: Metotreksat, azatioprin gibi bağışıklık baskılayıcılar
- Biyolojik Tedaviler: Rituksimab (anti-CD20) dirençli vakalarda kullanılır
- Plazma Değişimi: Şiddetli böbrek tutulumunda uygulanır
Yaşam Tarzı Önerileri
- Düzenli egzersizle kas gücünü korumak
- Tuz kısıtlaması ve Akdeniz diyeti ile beslenme
- Enfeksiyonlardan korunmak için el hijyenine dikkat etmek
- Sigarayı bırakmak ve stresten uzak durmak
Olası Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen vaskülit ciddi sonuçlara yol açabilir:
- Böbrek yetmezliği veya hipertansiyon
- Görme kaybı (dev hücreli arteritte)
- Periferik damar tıkanıklığına bağı kangren
- Akciğer kanamaları veya kalp krizi
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Romatoloji uzmanları vaskülit tanı ve tedavisinde öncelikli rol oynar. Nefroloji (böbrek tutulumu), nöroloji (sinir hasarı) ve dermatoloji (cilt bulguları) branşları ile multidisipliner yaklaşım gerekebilir.
Korunma Stratejileri
- Hepatit aşılarının tamamlanması
- Düzenli kontrollerle hastalık aktivitesinin izlenmesi
- İlaçların doktor kontrolünde ayarlanması
- Mevsimsel enfeksiyonlara karşı aşılanma
