Aşırı terleme (hiperhidroz), vücudun termoregülasyon için ihtiyaç duyduğundan çok daha fazla ter üretmesi durumudur. Bu rahatsızlık, sosyal yaşamı kısıtlaması ve psikolojik etkileri nedeniyle yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. İşte hiperhidrozun nedenleri, klinik tablosu ve modern tedavi seçenekleri:
Aşırı Terlemenin Temel Nedenleri
Hiperhidroz primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olarak sınıflandırılır. Primer hiperhidrozda altta yatan tıbbi bir neden bulunmaz ve genellikle ergenlik döneminde başlar. Ter bezlerinin sempatik sinir sistemi tarafından aşırı uyarılması sonucu ortaya çıkar. Sekonder hiperhidroz ise diyabet, tiroid bozuklukları, menopoz, enfeksiyon hastalıkları veya bazı ilaçların yan etkisi olarak gelişir. Obezite ve alkol kullanımı da tetikleyici faktörler arasındadır.
Klinik Belirtiler ve Tanı Kriterleri
Aşırı terleme en sık avuç içi, ayak tabanı, koltuk altı ve yüz bölgesinde görülür. Terleme atakları genellikle stres, kaygı veya sıcak ortamlarla tetiklenir. Tanıda "terlemenin en az 6 aydır devam etmesi", "simetrik bölgeleri etkilemesi" ve "haftada en az bir kez günlük aktiviteleri aksatması" kriterleri aranır. Ayırıcı tanı için tiroid fonksiyon testleri, kan şekeri ölçümü ve böbrek fonksiyon testleri yapılır.
Tedavi Yaklaşımları
- Topikal Tedaviler: Alüminyum klorür içeren losyonlar ter kanallarını geçici olarak tıkayarak etki gösterir. Koltuk altı için reçeteli %20’lik solüsyonlar ilk basamak tedavisidir.
- İyontoforez: Özellikle el ve ayak terlemesinde etkilidir. Su dolu bir kabın içine yerleştirilen bölgelere düşük voltajlı elektrik akımı verilir. Haftada 2-3 seans uygulanır.
- Botulinum Toksin Enjeksiyonları: Ter bezlerine uygulanan botoks, sinir iletimini bloke ederek 6-8 ay süreyle terlemeyi %80-90 azaltır.
- Sistemik İlaçlar: Antikolinerjik ilaçlar (oksibutinin) tüm vücutta terlemeyi kontrol eder ancak ağız kuruluğu ve kabızlık gibi yan etkileri vardır.
- Cerrahi Yöntemler: Endoskopik torakal sempatektomi (ETS) ameliyatıyla aşırı terlemeye neden olan sinirler kesilir. Kalıcı çözüm sunar ancak kompansatuar terleme riski taşır.
Yaşam Tarzı Önerileri
Pamuk ve keten gibi nefes alabilen kumaşlar tercih edilmeli, sentetik giysilerden kaçınılmalıdır. Baharatlı yiyecekler ve kafein tüketimi sınırlandırılmalıdır. Stres yönetimi için yoga veya nefes egzersizleri önerilir. Ayak terlemesi olanlar gün içinde çoraplarını değiştirmeli ve antifungal pudra kullanmalıdır.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Gece terlemeleri ani kilo kaybıyla birlikteyse, terleme göğüs ağrısı veya nefes darlığı eşlik ediyorsa, terde balık benzeri koku varsa acilen doktora başvurulmalıdır. Bu belirtiler kalp krizi, lenfoma veya trimethylaminuria gibi ciddi durumların işareti olabilir.
Psikolojik Destek ve Sosyal Etkiler
Kronik hiperhidroz hastalarının %30’unda sosyal anksiyete bozukluğu gelişir. Psikoterapi ve destek grupları, özellikle ergenlerde özgüven kaybını önlemede kritik rol oynar. İş yerinde yaşanan zorluklar için mesleki danışmanlık alınması önerilir.
Pediatrik Hastalarda Özel Yaklaşımlar
Çocuklarda aşırı terleme genellikle primer tiptedir. Tedavide öncelikle alüminyum klorid solüsyonlar ve iyontoforez kullanılır. Botoks 12 yaş üstünde onaylıdır. ETS ameliyatı ise sadece şiddetli vakalarda ve ergenlik sonrası düşünülmelidir.
Alternatif Tedavi Seçenekleri
Adaçayı içeren bitkisel preparatlar terlemeyi %50’ye varan oranda azaltabilir. Akupunkturun sempatik sinir sistemi üzerinde dengeleyici etkisi olduğu bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Ancak bu yöntemlerin etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
