Çarpık bacak (genu varum), dizlerin birbirinden uzaklaşmasıyla bacakların "O" şeklini almasıdır. Yenidoğanlarda fizyolojik olarak görülebilirken, 2 yaşından sonra devam etmesi patolojik kabul edilir. Bu deformite yürüme bozukluklarından eklem hasarına kadar ciddi sorunlara yol açabilir.
Çarpık Bacak Nedenleri
Fizyolojik çarpık bacak, bebeklerde kemik gelişiminin doğal sürecidir ve genellikle 18-24 ayda düzelir. Patolojik nedenler arasında D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm, Blount hastalığı (tibia kemiğinin büyüme plağı hasarı), kemik enfeksiyonları, travmalar ve genetik metabolik kemik hastalıkları (hipofosfatazya gibi) yer alır. Yetişkinlerde ise osteoartrit veya tedavi edilmemiş çocukluk çağı deformiteleri öne çıkar.
Tanı ve İnceleme Yöntemleri
Tanıda fizik muayenede bacaklar arası mesafe ölçülür. Dizler birleştirildiğinde ayak bilekleri arasındaki 5 cm’yi aşan açıklık anormal kabul edilir. Radyolojik olarak tam bacak grafisiyle femur-tibia açısı ölçülür. Patolojik vakalarda D vitamini düzeyleri, kalsiyum-fosfor metabolizması testleri ve gerekirse MR incelemesi yapılır. Blount hastalığı şüphesinde tibial proksimal epifiz görüntülenir.
Tedavi Seçenekleri
- Takip ve Gözlem: 2 yaş altı fizyolojik vakalarda düzelme beklenir.
- Vitamin Desteği: Raşitizmde günde 2000-6000 IU D vitamini + kalsiyum verilir.
- Ortez Kullanımı: 3-5 yaş arası hafif vakalarda gece ateli uygulanır.
- Cerrahi Müdahale:
- Büyüme Yönlendirme: 8-12 yaş arasında kemik plağına yerleştirilen metal implantla açı düzeltilir.
- Osteotomi: Erişkinlerde veya şiddetli vakalarda kemiğin kesilerek yeniden hizalanması.
- Total Diz Artroplastisi: İleri osteoartritte eklem protezi uygulaması.
Komplikasyonlar ve Risk Faktörleri
Tedavi edilmeyen vakalarda diz içi kıkırdak hasarı, menisküs yırtıkları ve erken osteoartrit gelişebilir. Yürüyüş bozuklukları kalça/ayak bileği deformitelerini tetikler. Obez çocuklarda Blount hastalığı riski 4 kat artar. Aile öyküsü olanlarda genetik geçişli formlar dikkate alınmalıdır.
Rehabilitasyon ve Egzersiz
Cerrahi sonrası 6-8 haftalık fizik tedavi şarttır. Quadriceps güçlendirme, esneklik egzersizleri ve yürüme eğitimi verilir. Düzeltici egzersizler arasında ayak parmak ucu yürüyüşü, dizleri birleştirerek çömelme ve direnç bandıyla bacak açma hareketleri önerilir.
Önleyici Yaklaşımlar
Bebeklerde D vitamini profilaksisi (günde 400 IU), yürüteç kullanımından kaçınma, obezite kontrolü ve düzenli ortopedik muayeneler kritik öneme sahiptir. Erken yürüme döneminde sert zeminde uzun süre yürütülmemesi tavsiye edilir.
