Beyinde su toplanması tıbbi adıyla hidrosefali, beyin omurilik sıvısının (BOS) anormal birikimi sonucu kafa içi basıncın artmasıdır. Yenidoğanlarda baş çevresinde büyüme, yetişkinlerde ise şiddetli baş ağrısı ve denge kaybı gibi belirtilerle kendini gösterir. Erken tanı ve tedavi kalıcı hasarı önlemek için hayati önem taşır.
Hidrosefali Nedenleri
Hidrosefali, BOS dolaşımının tıkanması veya emilim bozukluğu nedeniyle oluşur. Yenidoğanlarda en sık nedenler:
- Doğumsal anomaliler: Spina bifida, Dandy-Walker sendromu
- Enfeksiyonlar: Gebelikte geçirilen menenjit
- Kanamalar: Doğum travmasına bağlı intraventriküler kanama
Yetişkinlerde ise tümörler, kafa travmaları veya inme gibi nedenler ön plandadır.
Belirtiler Yaşa Göre Değişir
- Bebeklerde: Baş çevresinde hızlı büyüme, bıngıldakta şişkinlik, kusma, gözlerin aşağı kayması
- Çocuk/Yetişkinlerde: Şiddetli sabah baş ağrısı, çift görme, denge kaybı, idrar kaçırma, kişilik değişiklikleri
- Yaşlılarda: Yürüme güçlüğü, hafıza kaybı (normal basınçlı hidrosefali)
Tanı Yöntemleri
- Ultrason (Bebeklerde): Açık bıngıldak varken beyin ventriküllerinin genişliği değerlendirilir.
- Beyin MRI/BT: Sıvı birikimi, tıkanma noktası ve altta yatan nedenler (tümör vb.) görüntülenir.
- Lomber Ponksiyon: Normal basınçlı hidrosefali tanısında sıvı çekilerek belirtilerin düzelip düzelmediği test edilir.
Tedavi Seçenekleri
- Ventriküloperitoneal (VP) Şant: En sık uygulanan yöntemdir. Beyindeki fazla sıvıyı karın boşluğuna aktaran esnek bir tüp yerleştirilir.
- Endoskopik Üçüncü Ventrikülostomi (ETV): Beyin içinde yeni bir kanal açılarak sıvının tıkanıklığı aşması sağlanır. Özellikle tıkanma tipi hidrosefalide tercih edilir.
- Şant Revizyonu: Şant tıkanması veya enfeksiyon durumunda cerrahi müdahale gerekir.
Komplikasyonlar ve Takip
- Şant enfeksiyonu: Ameliyattan sonraki 6 ay içinde ateş, kızarıklık
- Şant tıkanıklığı: Baş ağrısı, kusma gibi kafa içi basınç artışı belirtileri
- Gelişimsel gecikme: Tedavi gecikmiş bebeklerde kalıcı nörolojik sorunlar
Düzenli nörolojik muayene ve beyin görüntüleme ile takip şarttır.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Şantlı hastalar manyetik ortamlardan (MR hariç) uzak durmalı
- Kafa travması riski olan aktivitelerden (futbol, boks) kaçınılmalı
- Enfeksiyon belirtilerinde acilen hastaneye başvurulmalı
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- Bilinç bulanıklığı veya nöbet geçirme
- Ani görme kaybı
- Şiddetli kusma ile birlikte baş ağrısı
Bu belirtiler şant yetmezliği veya beyin fıtığına işaret edebilir.
Hidrosefali tedavisinde erken müdahale hayat kurtarıcıdır. Tanı konulduğunda nöroşirürji (beyin cerrahisi) uzmanına başvurulmalıdır. Güncel tedavilerle hastaların çoğu normal yaşantısına dönebilir.
