Beyin embolisi, vücudun başka bir bölgesinden kopan pıhtının kan dolaşımıyla beyne ulaşarak damarı tıkaması sonucu oluşan acil bir tıbbi durumdur. Ani gelişen felçlerin en yaygın nedenlerinden biri olan bu olay, zamanında müdahale edilmezse kalıcı nörolojik hasara veya ölüme yol açabilir.
Beyin Embolisinin Başlıca Nedenleri
- Kalp Kaynaklı Pıhtılar: Atriyal fibrilasyon, kalp kapak hastalıkları veya kalp krizi sonrası oluşan pıhtılar (%60-80 vakadan sorumlu).
- Ateroskleroz: Boyun (karotis) veya beyin damarlarındaki plakların kopması.
- Paradoksik Emboli: Bacak toplardamarlarındaki pıhtının kalpteki delikten (PFO) geçerek beyne ulaşması.
- Nadir Nedenler: Amniyotik sıvı embolisi, yağ embolisi veya hava embolisi.
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
Emboli aniden ortaya çıkar ve semptomlar tıkanan damarın büyüklüğüne göre değişir:
- Yüzde Asimetri: Ağız köşesinde sarkma, gülümsemede bozulma.
- Kol-Bacak Güçsüzlüğü: Tek taraflı uyuşma veya hareket kaybı.
- Konuşma Bozuklukları: Peltek konuşma, kelime bulmada zorluk.
- Görme Kaybı: Tek gözde ani körlük veya çift görme.
- Denge Kaybı: Baş dönmesi, yürümede koordinasyon bozukluğu.
Tanı Yöntemleri
İlk 4.5 saat kritik olduğundan hızlı tanı hayat kurtarır:
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Kanama veya erken iskemi bulgularını tespit eder.
- Manyetik Rezonans (MR): DWI sekansıyla 5 dakikada enfarktı gösterir.
- Anjiyografi: Tıkanan damarı belirlemek için BT/MR anjiyo.
- Ekokardiyografi: Pıhtı kaynağını (kalp veya PFO) saptar.
Tedavi Protokolleri
- Akut Faz Tedavisi:
- Trombolitik Tedavi: İlk 4.5 saatte rt-PA (doku plazminojen aktivatörü) uygulanır.
- Mekanik Trombektomi: İlk 6-24 saatte stent-retriever ile pıhtının çıkarılması.
- İkincil Koruma:
- Antikoagülanlar: Atriyal fibrilasyon varlığında warfarin/dabigatran.
- Antiagreganlar: Aspirin + klopidogrel (ilk 21 gün).
- Karotis Endarterektomi: %70’ten fazla darlıkta cerrahi.
Rehabilitasyon ve İyileşme Süreci
- Fizik Tedavi: Felçli uzuvlarda hareket kazanımı için nöroplastisite temelli egzersizler.
- Konuşma Terapisi: Afazi hastalarında dil becerilerinin yeniden kazanılması.
- Psikolojik Destek: Depresyonla başa çıkmada bilişsel davranışçı terapi.
Risk Faktörleri ve Korunma
- Kontrol Edilebilir Faktörler: Hipertansiyon, diyabet, sigara, obezite.
- Önleyici Tedbirler:
- Atriyal fibrilasyonda NOAC kullanımı.
- Karotis darlığı >%60 ise stent veya endarterektomi.
- Düzenli kardiyolojik check-up.
Prognozu Etkileyen Unsurlar
- Olumlu Faktörler: Erken müdahale (ilk 90 dakika), genç yaş, küçük enfarkt alanı.
- Olumsuz Faktörler: Bilinç kaybı, beyin ödemi, basilar arter tıkanıklığı.
