Beyazlama hastalığı (vitiligo), ciltte melanosit hücrelerinin kaybı sonucu beyaz lekelerin oluştuğu kronik bir cilt bozukluğudur. Dünya nüfusunun yaklaşık %1-2’sini etkileyen bu otoimmün hastalık, her yaşta ortaya çıkabilir ancak genellikle 20 yaş öncesinde başlar. Pigment kaybı sadece fiziksel görünümü değil, psikolojik sağlığı da etkileyebilir.
Beyazlama Hastalığı Neden Olur?
Vitiligonun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin melanositlere saldırması sonucu geliştiği düşünülür. Genetik yatkınlık (%30 aile öyküsü), otoimmün bozukluklar (tiroid hastalıkları, diyabet), stres ve kimyasal maruziyet tetikleyici faktörler arasındadır. Son araştırmalar, nörojenik faktörlerin ve oksidatif stresin de rol oynayabileceğini göstermektedir.
Belirtiler ve Görünüm
- Leke Özellikleri: Süt beyazı renkte, keskin sınırlı yamalar
- Yaygın Bölgeler: Yüz (ağız çevresi, gözler), el sırtları, dirsekler, dizler, kasık bölgesi
- Hızlı Yayılım: Stres veya güneş yanığı sonrası yeni lekeler oluşabilir
- Saç Etkilenimi: Vücut kıllarında ve saçta beyazlama (poliosis)
- Sınıflandırma: Segmental (tek taraflı) veya non-segmental (yaygın) form
Teşhis Yöntemleri
Dermatologlar genellikle klinik muayene ile tanı koyar. Wood lambası incelemesiyle lekeler daha net görülür. Ayırıcı tanı için cilt biyopsisi, kan testleri (tiroid fonksiyonları, ANA) ve göz muayenesi gerekebilir.
Tedavi Seçenekleri
- Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler (ilk 3 aylık dönemde)
- Kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus, pimecrolimus)
- Fototerapi:
- Dar bant UVB (haftada 2-3 seans)
- Excimer lazer (lokal lekelerde)
- Sistemik Tedaviler:
- Mini-greftleme (sağlam derinin nakli)
- Depigmentasyon (yaygın vakalarda)
- Deneysel Yöntemler:
- JAK inhibitörleri (tofacitinib)
- Melanosit nakli
Doğal Destek Yöntemleri
- Ginkgo biloba takviyeleri (bağışıklık modülasyonu)
- Psoralen + güneş ışığı (PUVA benzeri etki)
- D vitamini takviyesi (pigmentasyonu destekler)
Psikolojik Etkiler ve Başa Çıkma
Vitiligolu bireylerde özgüven kaybı, sosyal izolasyon ve depresyon riski artar. Psikoterapi, destek grupları ve kamufle edici kozmetikler (dermakozmetik ürünler) önerilir. Meditasyon ve stres yönetimi teknikleri hastalık seyrini yavaşlatabilir.
Korunma ve Yönetim İpuçları
- Güneş koruyucu kullanımı (SPF 50+)
- Kimyasallardan kaçınma (özellikle fenol içerenler)
- Dengeli beslenme (antioksidan zengini gıdalar)
- Sigaradan uzak durma (oksidatif stresi artırır)
Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?
- Lekelerde ani yayılma
- Kaşıntı, kızarıklık veya ağrı eşlik etmesi
- Gözlerde ışık hassasiyeti veya görme değişiklikleri
Vitiligo tedavisi kişiye özeldir ve dermatolog kontrolünde planlanmalıdır. Erken evrede başlanan tedaviler, pigmentasyonun geri dönüşüm şansını artırır.
