Bebeklerde kalça gerilimi, kalça ekleminin normal hareket açıklığını kısıtlayan bir durumdur. Tıbbi literatürde "kalça displazisi" veya "gelişimsel kalça displazisi (GKD)" olarak da bilinen bu sorun, erken teşhis edilmediğinde yürüme bozukluklarına ve kalıcı sakatlıklara yol açabilir. Yenidoğanların %1-3’ünde görülür ve kız bebeklerde erkeklere göre 4-5 kat daha sık rastlanır.
Kalça Geriliminin Temel Nedenleri
Kalça gelişimini etkileyen çeşitli faktörler bu duruma zemin hazırlar. Genetik yatkınlık (aile öyküsü), rahim içi dar alan (çoğul gebelikler, oligohidramnios), makat gelişi doğumlar ve yanlış kundaklama en önemli risk faktörleridir. Özellikle bacakların düz tutulduğu sıkı kundak uygulamaları, kalça ekleminin gelişimini bozarak gerilimi tetikler.
Belirtiler ve Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken İşaretler
- Bacak Uzunluğu Farkı: Yatar pozisyonda bacaklar düzleştirildiğinde bir bacak diğerinden belirgin şekilde kısa görünür.
- Kalça Hareket Kısıtlılığı: Alt değiştirirken bacakların yana açılmasında zorlanma veya direnç hissi.
- Asimetrik Cilt Kıvrımları: Popo veya uyluk bölgesindeki cilt katlantılarının bir tarafta daha derin/yoğun olması.
- Tıkırtı Hissi: Bacak hareketleri sırasında "klik" sesi duyulması (Ortolani Bulgusu).
Teşhis Yöntemleri
Tanıda fizik muayene kritik öneme sahiptir. Barlow ve Ortolani manevraları ile eklem stabilitesi değerlendirilir. 6 aydan küçük bebeklerde kalça ultrasonu altın standart yöntemdir. Femur başının asetabulumdaki konumu, alfa ve beta açıları ölçülür. Alfa açısının <60° olması displazi işaretidir. Yürüme çağındaki bebeklerde ise direkt röntgen kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi bebeğin yaşına ve displazinin şiddetine göre planlanır:
- 0-6 Ay: Pavlik bandajı ile kalçalar 90-100° fleksiyon ve 40-50° abdüksiyonda tutulur. Başarı oranı %95’tir.
- 6-18 Ay: Kapalı redüksiyon + alçı uygulaması. Femur başı yerine oturtulduktan sonra spika alçıyla sabitlenir.
- 18 Ay Üstü: Açık cerrahi redüksiyon gerekebilir. Pelvik veya femoral osteotomi uygulanır.
Fizyoterapi ve Egzersizler
Tüm tedavi süreçlerine eşlik eden fizyoterapi programları şunları içerir:
- Pasif Egzersizler: Dairesel kalça hareketleri, bisiklet çevirme hareketi.
- Kas Güçlendirme: Quadriceps ve kalça kaslarına yönelik dirençli aktiviteler.
- Hareket Eğitimi: Emekleme ve ayakta durma pozisyonlarında denge çalışmaları.
Önleme Stratejileri
- Kundaklama: Bacakların serbest hareket edebileceği gevşek kundak tercih edilmeli.
- Taşıma Pozisyonu: Bebek kanguruyla taşınırken bacaklar "M pozisyonunda" olmalı.
- Tümör Kontrolleri: Risk faktörü olan bebeklere 1. ayda, diğerlerine 3. ayda rutin ultrason.
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Etkileri
Geç teşhis edilen vakalarda:
- Topallama (Trendelenburg yürüyüşü)
- Erken dönemde osteoartrit
- Bacak uzunluk eşitsizliği
- Kalıcı ağrı ve hareket kısıtlılığı gelişebilir.
Ailelere Pratik Öneriler
- Banyo sonrası bacak açma egzersizleri yapın.
- Bez değiştirirken dizleri yanlara doğru nazikçe açın.
- Yüzüstü oyun zamanını günde 30-60 dakika tutun.
- Bacakları sıkıştıran dar kıyafetlerden kaçının.
Erken tanı alan bebeklerde tam iyileşme oranı %90’ın üzerindedir. Şüpheli durumlarda çocuk ortopedisi uzmanına başvurmak, kalıcı hasarı önlemenin en etkili yoludur.
