Avasküler nekroz (AVN), kemik dokusunun kan akımının kesilmesi sonucu ölümüyle karakterize ciddi bir ortopedik sorundur. Özellikle kalça eklemi başta olmak üzere diz, omuz ve bileklerde görülebilir. Erken teşhis edilmediğinde kalıcı eklem hasarına ve hareket kısıtlılığına yol açabilir.
Avasküler Nekroz Nedenleri
Hastalığın temel mekanizması, kemiği besleyen damarların tıkanması veya hasar görmesidir. Başlıca nedenler arasında:
- Travmalar: Kalça çıkığı veya kırıkları sonrası damar yaralanmaları
- Kortikosteroid Kullanımı: Uzun süreli yüksek doz tedaviler (astım, romatizmal hastalıklar)
- Aşırı Alkol Tüketimi: Haftada 400 ml’den fazla alkol damar yapısını bozar
- Sistemik Hastalıklar: Orak hücre anemisi, lupus, diyabet
- Dekompresyon Hastalığı: Dalgıçlarda veya madencilerde görülen "vurgun"
Belirtiler ve Seyir
Hastalık 4 evrede ilerler. İlk evrelerde belirti vermeyebilir, ilerledikçe:
- Eklemde derin, keskin ağrı (özellikle kalçada kasık bölgesinde)
- Hareket kısıtlılığı (merdiven çıkmada zorlanma)
- Eklem sertliği ve topallama
- İleri evrelerde eklem çökmesi sonucu bacak uzunluğunda fark
Teşhis Yöntemleri
- Manyetik Rezonans (MR): Erken evrede kemik ödemi tespiti için altın standart
- Röntgen: İleri evrede kemik çökmesini gösterir
- Kemik Sintigrafisi: Kanlanma bozukluğunun şiddetini ölçmede etkili
- Kan Testleri: Altta yatan nedenleri araştırmak için (CRP, sedimantasyon)
Tedavi Seçenekleri
Cerrahi Olmayan Yöntemler:
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığını koruyan özel egzersiz programları
- İlaç Tedavisi: Kan sulandırıcılar (warfarin), bifosfonatlar
- Yük Kısıtlaması: Koltuk değneği kullanımı
Cerrahi Müdahaleler:
- Çekirdek Dekompresyon: Kemik içi basıncı azaltmak için delik açılması (%70 başarı)
- Vaskülerize Kemik Grefti: Kan damarlı kemik nakli
- Osteotomi: Kemik yeniden yönlendirme
- Total Kalça Protezi: İleri evre çökme vakalarında
Risk Yönetimi ve Önleme
- Kortikosteroid kullanımında doz takibi
- Alkol tüketiminin sınırlandırılması
- Dalış sonrası dekompresyon kurallarına uyum
- Düzenli D vitamini ve kalsiyum takviyesi
Prognozu Etkileyen Faktörler
- Lezyon Büyüklüğü: 5 cm²’den küçük odaklar daha iyi iyileşir
- Kemik Kalitesi: Osteoporoz varlığı kötü prognoz işaretidir
- Erken Müdahale: Evre 1-2’de tedavi başarısı %85’e çıkar
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Ortopedi ve travmatoloji uzmanları tanı ve tedaviyi yönetir. Romatolojik hastalıklarda romatoloji konsültasyonu gerekebilir. Ağrı yönetimi için fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları devreye girer.
