Ala hastalığı (vitiligo), ciltte melanin pigmenti üreten hücrelerin kaybı sonucu beyaz lekelerin oluştuğu kronik bir cilt bozukluğudur. Dünya nüfusunun yaklaşık %1-2’sini etkileyen bu otoimmün durum, fiziksel görünümde belirgin değişikliklere yol açarak yaşam kalitesini etkileyebilir.
Ala Hastalığının Nedenleri
Vitiligonun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin melanositlere saldırması en yaygın teoridir. Genetik yatkınlık (ailede vitiligo öyküsü), stres, güneş yanığı veya kimyasal maruziyet gibi tetikleyiciler rol oynayabilir. Tiroid hastalıkları, diyabet ve pernisiyöz anemi gibi otoimmün bozukluklarla ilişkisi de klinik çalışmalarla desteklenmektedir.
Belirtiler ve Tipleri
Hastalık genellikle el, yüz, dirsek ve genital bölge gibi açıkta kalan alanlarda başlar. Başlıca klinik formları şunlardır:
- Fokal Vitiligo: Tek veya birkaç lezyonla sınırlı
- Segmental Vitiligo: Vücudun bir yarısında asimetrik dağılım
- Generalize Vitiligo: Yaygın ve simetrik lekeler (en sık görülen tip)
Lekeler başlangıçta küçük ve süt beyazıdır, kenarları keskin sınırlıdır. Zamanla büyüyebilir veya stabil kalabilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda Woods lambası muayenesi (UV ışık altında lekelerin parlak beyaz görünmesi) ve dermatoskopi kullanılır. Otoimmün eşlik eden hastalıkların taranması için tiroid fonksiyon testleri, ANA ve B12 düzeyi gibi kan analizleri istenebilir. Ayırıcı tanıda mantar enfeksiyonları, sedef ve pitriazis alba dikkate alınır.
Tedavi Seçenekleri
- Topikal Tedaviler: Kortikosteroidli kremler, kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus)
- Fototerapi: Dar bant UVB veya excimer lazer (haftada 2-3 seans)
- Cerrahi Yöntemler: Mikropigmentasyon veya sağlam bölgelerden melanosit nakli
- Depigmentasyon: Yaygın vakalarda kalan pigmentin %20 benzoil peroksit ile silinmesi
Tedavi yanıtı 3-6 ay sonra değerlendirilir ve lezyonların %75’inde repigmentasyon sağlanabilir.
Yaşam Tarzı Önerileri
Güneş koruyucu (SPF 50+) kullanımı kritik önem taşır. Kozmetik kamuflaj ürünleri ve dövmeler geçici çözümler sunabilir. Stres yönetimi için yoga ve meditasyon önerilir. Diyetle antioksidan alımı (C ve E vitamini) desteklenmelidir.
Hamilelik ve Vitiligo
Gebelikte hormonal değişimler lekelerde artışa yol açabilir. Topikal steroidler sınırlı alanlarda kullanılabilir, fototerapi ise ancak 2. trimester sonrası uygulanır. Emzirme döneminde tacrolimus kremler güvenli kabul edilir.
Psikolojik Etkiler ve Destek
Depresyon ve sosyal izolasyon riskine karşı psikodermatoloji konsültasyonu önerilir. Vitiligo destek grupları ve bilişsel davranışçı terapi, özgüven restorasyonunda etkilidir.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Lekelerde ani yayılma, güneş yanığı benzeri kızarıklık veya göz/iyşitme kaybı gibi semptomlar Vogt-Koyanagi-Harada sendromu işareti olabilir. Bu durumda sistemik steroid tedavisi başlanmalıdır.
