Akciğer sertleşmesi (pulmoner fibrozis), akciğer dokusunun kalınlaşıp sertleşmesiyle nefes almayı zorlaştıran kronik bir hastalıktır. Hava keseciklerinin (alveol) etrafındaki dokuların hasar görmesi ve skarlaşması sonucu oksijen transferi bozulur. Bu durum, tedavi edilmezse ilerleyici solunum yetmezliğine yol açabilir.
Akciğer Sertleşmesinin Temel Nedenleri
Hastalığın en yaygın formu "İdiyopatik Pulmoner Fibrozis" (IPF) olup nedeni tam olarak bilinmez. Diğer nedenler arasında uzun süreli toz maruziyeti (asbest, silika), romatolojik hastalıklar (skleroderma, romatoid artrit), radyasyon tedavisi, bazı ilaçlar (kemoterapi ilaçları) ve kronik enfeksiyonlar yer alır. Sigara kullanımı, riski 2 kat artıran önemli bir faktördür.
Belirtiler ve İlerleme Evreleri
Erken dönemde belirtiler hafiftir ve sıklıkla gözden kaçar. İlk sinyal genellikle eforla artan nefes darlığıdır. Kuru ve inatçı öksürük, göğüste batma hissi, açıklanamayan yorgunluk ve kilo kaybı diğer önemli işaretlerdir. İlerleyen evrelerde parmak uçlarında çomaklaşma (clubbing), dudaklarda morarma (siyanoz) ve oksijen bağımlılığı gelişir.
Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
Tanıda çok yönlü bir yaklaşım gerekir. Solunum fonksiyon testleri (SFT) akciğer kapasitesindeki düşüşü ve oksijen difüzyon bozukluğunu (DLCO) ortaya koyar. Yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı tomografi (HRCT), akciğerde "bal peteği" görünümüyle karakteristik bulgular sağlar. Bronkoskopi ile alınan doku örnekleri (biyopsi), skarlaşmanın tipini doğrulayarak kesin tanı koydurur.
Tedavi Seçenekleri ve Güncel Yaklaşımlar
Mevcut tedaviler hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya odaklanır. Antifibrotik ilaçlar (Pirfenidon, Nintedanib) skarlaşma sürecini baskılayarak solunum fonksiyonlarının kötüleşmesini geciktirir. Oksijen tedavisi, kandaki oksijen seviyesini düzenleyerek organ hasarını önler. Pulmoner rehabilitasyon programları nefes teknikleri ve egzersizle yaşam kalitesini artırır. Son dönem hastalarda akciğer nakli tek küratif seçenektir.
Risk Faktörleri ve Korunma Stratejileri
- Mesleki maruziyeti olanlar (madenciler, inşaat işçileri) N95 maske kullanmalı.
- Sigara bırakılmalı ve pasif içicilikten kaçınılmalı.
- Grip ve pnömokok aşıları düzenli yaptırılmalı.
- Romatizmal hastalığı olanlar yıllık akciğer kontrolünden geçmeli.
Yaşam Tarzı Önerileri ve Destek Tedaviler
Diyafram nefesi egzersizleri solunum kaslarını güçlendirir. Haftada 3 kez 30 dakikalık yürüyüşler kondisyonu korur. Antioksidan içeren besinler (zeytinyağı, ceviz, koyu yeşil sebzeler) inflamasyonu azaltır. Destek grupları ve psikolojik danışmanlık, hastalıkla baş etmede önemli rol oynar.
Prognoz ve Erken Teşhisin Önemi
Erken tanı alan ve tedaviye başlayan hastalarda 5 yıllık sağkalım oranı %70’e çıkabilir. İlerlemiş vakalarda bu oran %30’a düşer. Yeni nesil antifibrotikler ve kök hücre araştırmaları umut vaat etmektedir. Geçmeyen öksürük veya nefes darlığı şikayetlerinde göğüs hastalıkları uzmanına başvurmak hayati önem taşır.
