Akciğer embolisi, akciğer atardamarlarının ani tıkanmasıyla ortaya çıkan ve acil müdahale gerektiren hayati bir durumdur. Genellikle bacaklardaki derin venlerde oluşan kan pıhtılarının koparak akciğere ulaşması sonucu gelişir. Erken tanı ve tedavi hayat kurtarıcıdır.
Akciğer Embolisinin Nedenleri
Akciğer embolisinin %90’ı bacak veya pelvis bölgesindeki derin ven trombozundan (DVT) kaynaklanır. Diğer nedenler arasında yağ embolisi (büyük kemik kırıklarında), amniyon sıvı embolisi (doğum sonrası) veya hava embolisi yer alır. Uzun süreli hareketsizlik, kalp yetmezliği, kanser ve genetik pıhtılaşma bozuklukları riski artıran faktörlerdir.
Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
Semptomlar pıhtının büyüklüğüne ve tıkanan damar sayısına göre değişir:
- Nefes darlığı: Ani başlangıçlı, istirahatte bile devam eden
- Göğüs ağrısı: Derin nefes alırken veya öksürükle şiddetlenen bıçak saplanır tarzda
- Öksürük: Kanlı balgam (hemoptizi) ile birlikte görülebilir
- Diğer bulgular: Çarpıntı, bayılma, bacaklarda şişlik ve siyanoz (dudaklarda morarma)
Tanı Yöntemleri
- D-dimer Testi: Pıhtı varlığını tarayan ancak spesifik olmayan bir kan testi.
- Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi (BT Anjiyo): Altın standart tanı yöntemi.
- Ventilasyon-Perfüzyon Sintigrafisi (V/Q Scan): BT’ye alternatif yöntem.
- Ekokardiyografi: Sağ kalp yüklenme bulgularını değerlendirir.
Tedavi Protokolleri
- Antikoagülan Tedavi: Heparin veya düşük moleküler ağırlıklı heparin ile acil başlanır. Ardından 3-6 ay warfarin veya DOAC’lar (dabigatran, rivaroxaban) kullanılır.
- Trombolitik Tedavi: Masif embolide doku plazminojen aktivatörü (tPA) ile pıhtı eritilir.
- Cerrahi Müdahale: Tromboembolektomi, dirençli vakalarda uygulanır.
- Vena Kava Filtresi: Antikoagülasyon kontrendike ise ana toplardamara yerleştirilir.
Risk Faktörleri
- Değiştirilebilir Faktörler: Obezite, sigara, uzun uçak yolculukları, doğum kontrol hapları
- Değiştirilemeyen Faktörler: Kanser öyküsü, trombofili gen mutasyonları (Faktör V Leiden), inme geçmişi
- Yaşam Tarzı: Hareketsiz yaşam, 6 saatten uzun süren immobilizasyon
Komplikasyonlar ve Önlem
Tedavi edilmeyen vakalarda pulmoner hipertansiyon, sağ kalp yetmezliği ve ani ölüm gelişebilir. Risk azaltmak için:
- Uzun yolculuklarda 2 saatte bir hareket etmek
- Ameliyat sonrası erken mobilizasyon
- Pıhtılaşma riski yüksek hastalarda profilaktik heparin
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
Ani başlayan nefes darlığı, göğüs ağrısı ve kanlı öksürük triadi varlığında 112 acil servis aranmalıdır. Tanı alan hastalar, kardiyoloji veya göğüs hastalıkları uzmanları tarafından takip edilir.
