Yüz felci (fasiyal paralizi), yüz sinirinin fonksiyon kaybı sonucu mimik kaslarında güçsüzlük veya tam hareketsizlikle karakterize bir durumdur. Ani başlangıçlı asimetrik yüz görünümüyle kendini gösterir. İşte yüz felcinin nedenleri, tedavi yöntemleri ve iyileşme sürecine dair kapsamlı bilgiler:
Yüz Felcinin Başlıca Nedenleri
Bell Paralizisi en sık görülen tipidir (%70). Nedeni tam bilinmemekle birlikte HSV-1 virüsünün yol açtığı sinir enfeksiyonu olduğu düşünülür. Ramsay Hunt Sendromu ise zona virüsünün (VZV) neden olduğu, kulak ağrısı ve döküntüyle seyreden şiddetli bir formdur. Travmatik nedenler arasında kafa kırıkları, yüz cerrahisi komplikasyonları ve doğum travmaları sayılabilir. Diğer nedenler arasında tümörler (akustik nörinom), inme, Lyme hastalığı ve orta kulak enfeksiyonları yer alır.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- Yüzün bir yarısında ani sarkma (ağız köşesinde kayma)
- Gözü kapatamama ve kuruluk hissi
- Tat almada bozukluk (dilin ön 2/3’ünde)
- Tükürük salgısında kontrol kaybı
- Sese karşı aşırı hassasiyet (hiperakuzi)
- Yüzde uyuşma veya ağrı (özellikle kulak arkasında)
- Konuşma ve yemek yemede zorluk
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede "kaş kaldırma", "gözleri sıkıca kapama" ve "diş gösterme" testleri uygulanır. Elektromiyografi (EMG) sinir hasarının şiddetini ölçer. Manyetik rezonans (MR) veya bilgisayarlı tomografi (BT) tümör, enfeksiyon veya inme ayırıcı tanısı için kritiktir. Kan testleriyle Lyme hastalığı veya diyabet araştırılır.
Tedavi Protokolleri
- İlaç Tedavisi:
- Kortikosteroidler: Prednizon (ilk 72 saatte başlanmalı, 10 günlük kademeli doz)
- Antiviral İlaçlar: Valasiklovir (Ramsay Hunt veya şiddetli vakalarda)
- Yapay gözyaşı ve gece göz koruyucuları
- Fizik Tedavi:
- Elektrik stimülasyonu
- Yüz masajı ve özel egzersizler (kaş kaldırma, dudak büzme)
- Biofeedback teknikleri
- Cerrahi Müdahaleler:
- Dekompresyon cerrahisi (nadiren)
- Altın ağırlık implantı (göz kapatma sorununda)
- Sinir greftleme (kalıcı hasarlarda)
İyileşme Süreci ve Prognoz
Bell paralizisinde hastaların %85’i 3 hafta-6 ayda tamamen düzelir. EMG’de aksonal kayıp >%90 olanlarda kalıcı sekel riski artar. İlk 21 günde iyileşme belirtisi olmayanlarda sinir hasarı şüphesi doğar. Tam iyileşmeyenlerde yüz asimetrisi, istemsiz kas kasılmaları (sinkinezi) veya gözyaşı refleksi bozuklukları gelişebilir.
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
- Kornea ülseri (göz kapatamama nedeniyle)
- Psikolojik sorunlar (sosyal izolasyon, depresyon)
- Çiğneme kaslarında fonksiyon kaybı
- Tat duyusunda kalıcı değişiklikler
- Hiperakuziye bağlı işitme rahatsızlıkları
Evde Bakım Önerileri
- Sakız çiğneyerek kasları çalıştırma
- Yüzü sıcak havlu ile kompres uygulama
- Ayna karşısında günde 3 kez 10 dakika egzersiz
- B1, B6 ve B12 vitaminlerinden zengin beslenme
- Yatarken yüksek yastık kullanımı
Ne Zaman Acil Başvurulmalı?
- Ani görme kaybı veya şiddetli göz ağrısı
- Yutma veya nefes almada güçlük
- İnme belirtileri (kol-bacak uyuşması, konuşma bozukluğu)
- 72 saat içinde tedaviye rağmen kötüleşme
Hangi Doktora Gidilir?
İlk değerlendirme için nöroloji veya kulak-burun-boğaz (KBB) uzmanına başvurulmalıdır. Rehabilitasyon sürecinde fizik tedavi doktorları ve yüz cerrahları multidisipliner yaklaşım sunar.
