Yükseklik korkusu (akrofobi), balkonlardan bakamama, asansör kullanamama veya köprü geçememe gibi günlük yaşamı kısıtlayan yaygın bir fobidir. Toplumun %5’ini etkileyen bu durum, kontrol edilemez kaygı ve panik ataklarla kendini gösterir. İşte akrofobiyle ilgili bilmeniz gerekenler:
Yükseklik Korkusu Nedir?
Akrofobi, gerçek tehlike olmadığı halde yüksek yerlerde şiddetli korku yaşanmasıdır. Fobinin temelinde düşme korkusu ve kontrol kaybı hissi yatar. Merdiven çıkma, uçak yolculuğu veya cam asansör kullanma gibi durumlar tetikleyici olabilir.
Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
- Fiziksel Belirtiler: Çarpıntı, terleme, titreme, baş dönmesi, mide bulantısı
- Duygusal Tepkiler: Kontrolü kaybetme korkusu, ölüm hissi, donup kalma
- Davranışsal Etkiler: Yüksek yerlerden kaçınma, panikle yere uzanma
- Bilişsel Semptomlar: "Düşeceğim", "Bayılacağım" gibi takıntılı düşünceler
Neden Ortaya Çıkar?
- Travmatik Deneyimler: Çocuklukta yaşanan düşme olayları
- Öğrenilmiş Davranış: Ebeveynlerin yükseklik korkusunu model alması
- Biyolojik Faktörler: Vestibüler sistemdeki duyarlılık ve denge algısı bozuklukları
- Genetik Yatkınlık: Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü
Vertigo ile Farkı
Yükseklik korkusu sıklıkla vertigo ile karıştırılır. Vertigo iç kulak kaynaklı baş dönmesidir, akrofobi ise psikolojik bir tepkidir. Vertigoda fiziksel dengesizlik ön plandayken, akrofobide korku duygusu baskındır.
Etkili Tedavi Yöntemleri
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
- Kademeli maruz bırakma ile korku hiyerarşisi oluşturma
- Sanal gerçeklik simülasyonlarıyla güvenli ortamda alıştırma
-
EMDR Terapisi:
- Travmatik anıların yeniden işlenmesi
- Olumsuz duygu bağlantılarının kırılması
-
İlaç Tedavisi (Şiddetli Vakalarda):
- Beta blokerler (Propranolol) fiziksel belirtileri azaltır
- SSRI’lar (Sertralin) uzun dönem anksiyete kontrolü sağlar
Kendi Kendine Başa Çıkma Stratejileri
- Nefes Teknikleri: 4-7-8 nefes metodu (4 saniye nefes al, 7 saniye tut, 8 saniye ver)
- Dikkat Dağıtma: Odak noktasını uzak nesnelere çevirme
- Aşamalı Alıştırma: Önce 2. kattan bakma, zamanla yüksekliği artırma
Yükseklik Korkusu Olanlara Pratik Öneriler
- Asansör yerine merdiven kullanarak kademeli alışma
- Güvenlik hissi veren destek noktalarına (korkuluk) dokunma
- Yüksek binalarda cam kenarlarından başlayarak iç kısımlara geçme
- Uçak yolculuğunda koridor tarafına oturma
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
- Kaçınma davranışları iş/sosyal yaşamı bozuyorsa
- Panik ataklar günde birden fazla tekrarlıyorsa
- Baş dönmesi ve çarpıntı nedeniyle acile başvuru gerekiyorsa
Uzmanların Önemli Uyarıları
- Korkunuzu küçümsemeyin veya bastırmaya çalışmayın
- "Kendiliğinden geçer" diyerek ertelemeyin
- Destek gruplarına katılımın iyileşmeyi %40 hızlandırdığını unutmayın
Bu süreçte psikiyatristler ve klinik psikologlar tanı koyar. Tedavi süresi ortalama 8-12 seanstır. Dirençli vakalarda nöromodülasyon teknikleri (TMS) gündeme gelebilir.
