Yoksunluk, bağımlılık yapan bir maddenin aniden kesilmesi veya azaltılması sonucu ortaya çıkan fiziksel ve psikolojik tepkiler bütünüdür. Alkol, uyuşturucu, sigara gibi maddelerin yanı sıra kumar veya teknoloji bağımlılığında da görülebilir. Bu süreç, vücudun kimyasal dengesinin bozulmasıyla ilişkilidir ve tıbbi destek gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur.

Yoksunluk Belirtileri
Yoksunluk sendromu, bağımlılık türüne ve kişinin fizyolojik özelliklerine göre değişkenlik gösterir. Fiziksel belirtiler arasında titreme, terleme, çarpıntı, bulantı-kusma, kas krampları ve uyku bozuklukları yaygındır. Psikolojik belirtiler ise kaygı bozukluğu, halüsinasyonlar, depresyon, kontrol edilemeyen madde arzusu ve saldırgan davranışlar şeklinde kendini gösterir. Alkol yoksunluğunda "delirium tremens" adı verilen hayatı tehdit eden tablo gelişebilir.

Yoksunluk Türleri

• Alkol Yoksunluğu: 6-24 saat içinde başlar; ellerde titreme, sara nöbetleri ve bilinç bulanıklığıyla seyreder.
• Opioid Yoksunluğu: Burun akıntısı, göz yaşarması, şiddetli kemik ağrıları ve ishal tipiktir.
• Benzodiazepin Yoksunluğu: Anksiyete, nöbetler ve kalp ritim bozuklukları görülür.
• Nikotin Yoksunluğu: Konsantrasyon güçlüğü, iştah artışı ve sinirlilik hali ön plandadır.

Tıbbi Tedavi Yöntemleri
Yoksunluk tedavisi, bağımlılık türüne göre kişiselleştirilir. Detoksifikasyon sürecinde:

• Farmakolojik Destek: Benzodiazepinler (alkol için), klonidin (opioid için) veya nikotin replasman tedavileri kullanılır.
• Sıvı-Elektrolit Dengesi: Dehidratasyonu önlemek için intravenöz sıvı desteği verilir.
• Nöbet Önleyici İlaçlar: Riskli vakalarda antikonvülzan tedavi uygulanır.

Psikososyal Destek Mekanizmaları
Tıbbi tedavi sonrası nüksü önlemek için:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bağımlılık tetikleyicileriyle başa çıkma stratejileri öğretilir.
• Motivasyonel Görüşme: Değişim isteğini artıran danışmanlık teknikleri uygulanır.
• Grup Terapileri: Anonim Alkolikler gibi destek grupları sosyal bağları güçlendirir.

Yatarak Tedavi Gerektiren Durumlar

• Kalp ritim bozukluğu veya kontrolsüz hipertansiyon
• Tekrarlayan nöbet öyküsü
• Şiddetli psikotik belirtiler
• Ev ortamında destek sisteminin yetersiz olması

Kronik Bağımlılıkta İzlem

• İlk 3 ay haftalık psikiyatri kontrolleri
• İdrar veya kan testleriyle madde kullanım takibi
• Aile eğitim programlarıyla relapse önleme

Ölümcül Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen yoksunluk durumlarında:

• Kardiyak arrest (alkol yoksunluğunda)
• Aspirasyon pnömonisi (kusmuk akciğere kaçması)
• İntihar girişimleri (ağır depresyon eşlik ediyorsa)

Önleme Stratejileri

• Reçeteli ilaçların doktor kontrolünde kullanımı
• Riskli sosyal ortamlardan kaçınma
• Düzenli fiziksel aktivite ve stres yönetimi teknikleri

Yoksunluk sendromu, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Acil servisler, psikiyatri klinikleri ve bağımlılık merkezleri bu süreçte koordineli çalışmalıdır. Profesyonel destek alınmadığında tablo ölümcül olabilir; bu nedenle belirtiler ortaya çıkar çıkmaz sağlık kuruluşuna başvurmak hayati önem taşır.