Uyuz, Sarcoptes scabiei var. hominis adlı akarın neden olduğu kaşıntılı ve bulaşıcı bir cilt hastalığıdır. Toplu yaşam alanlarında hızla yayılabilen bu enfeksiyon, tüm dünyada yılda 300 milyondan fazla vakayla karşımıza çıkıyor. Yoğun kaşıntı ve döküntülerle karakterize olan uyuz, doğru tedavi edilmediğinde aylarca sürebilen bir soruna dönüşebilir.

Uyuz Nedir?
Gözle görülemeyen mikroskobik bir akar (0.3-0.4 mm) olan Sarcoptes scabiei, derinin üst katmanlarına tüneller açarak burada yaşar ve yumurtalarını bırakır. Dişi akarların deri altında ilerlemesi ve salgıladıkları maddelere karşı gelişen alerjik reaksiyon, şiddetli kaşıntıya yol açar. Özellikle geceleri artan bu kaşıntı, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde bozar.

Uyuz Nasıl Bulaşır?
Temas yoluyla doğrudan bulaşan uyuz, özellikle:

• 15 dakikadan uzun süren cilt teması (el ele tutuşma, kucaklaşma)
• Ortak kullanılan yatak çarşafları, havlular veya giysiler
• Huzurevi, kışla, yurt gibi kalabalık yaşam alanları
• Cinsel temas
  yoluyla yayılır. Hayvanlardan insana bulaşmaz; insan uyuzu sadece insanları etkiler.

Uyuz Belirtileri

• Gece artan yoğun kaşıntı (özellikle sıcak duş sonrası şiddetlenir)
• Deride gri-beyaz çizgiler (akar tünelleri, parmak araları ve bileklerde belirgin)
• Kabarık kırmızı döküntüler (karın, kalça, kasık bölgesi, meme uçları)
• Sulanta kabuklu lezyonlar (kaşımaya bağlı ikincil enfeksiyon gelişirse)
• Nodüller (erkeklerde genital bölgede sert kırmızı şişlikler)
  İlk belirtiler temas sonrası 4-6 hafta sonra ortaya çıkar, ancak tekrarlayan enfeksiyonlarda 1-3 günde başlar.

Teşhis Yöntemleri
Dermatologlar genellikle klinik bulgularla tanı koyar. Şüpheli durumlarda:

1. Deri Kazıntısı Testi: Mikroskop altında akar, yumurta veya dışkı partiküllerinin aranması.
2. Dermatoskopi: Tünellerin doğrudan görüntülenmesi.
3. İnk Testi: Mürekkeple tünel girişlerinin belirlenmesi.

Uyuz Tedavisi
Topikal Tedaviler:

• %5 Permetrin krem: En etkili yöntem. Boyundan aşağı tüm vücuda 8-14 saat uygulanır.
• Kükürtlü merhemler: Hamilelerde ve 2 aydan küçük bebeklerde tercih edilir.
  Oral Tedaviler:
• İvermektin tablet: Bağışıklığı baskılanmış hastalarda veya yaygın enfeksiyonda.
  Destek Tedaviler:
• Kaşıntı için antihistaminikler (desloratadin)
• Enfekte lezyonlarda antibiyotikler
  Uygulama Kuralları:
• Tüm aile üyeleri eş zamanlı tedavi edilmeli.
• Giysi ve çarşaflar 60°C’de yıkanıp ütülenmeli.
• Yıkanamayan eşyalar 3 gün plastik poşette saklanmalı.

Korunma Stratejileri

• Uyuz hastalarıyla cilt temasından kaçının.
• Ortak havlu, bornoz kullanmayın.
• Otel ve yurtlarda yatak çarşaflarının değiştirildiğinden emin olun.
• Toplu alanlarda (spor salonu, toplu taşıma) temas sonrası el dezenfektanı kullanın.
• Bulaş şüphesinde hemen dermatoloğa başvurun.

Risk Grupları

• Okul çocukları ve kreşe gidenler
• Huzurevi sakinleri
• Bağışıklık yetmezliği olanlar (HIV, kanser hastaları)
• Bakım personeli ve sağlık çalışanları

Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kaşıntı tedaviden sonra 2-4 hafta sürebilir. Bu iyileşme sürecinde:

• Deriyi tahriş edici kozmetikler kullanmayın.
• Sıcak suyla banyo yapmayın.
• Nemlendirici kullanarak cilt bariyerini güçlendirin.
• Tüm çevresel temizlik kurallarını uygulamaya devam edin.