Uçuk, HSV (Herpes Simpleks Virüsü) kaynaklı, dudak ve ağız çevresinde ağrılı kabarcıklarla seyreden bulaşıcı bir enfeksiyondur. Toplumda %60-90 oranında görülen bu rahatsızlık, bağışıklık sistemi zayıfladığında tekrarlayıcı özellik gösterir.
Uçuk Nedir?
HSV-1 tipi virüsün neden olduğu uçuk, genellikle dudak kenarlarında küçük su dolu kabarcıklar şeklinde başlar. Bu kabarcıklar zamanla patlayarak kabuklanır. Virüs ilk enfeksiyondan sonra sinir hücrelerine yerleşir ve stres, yorgunluk veya güneş ışığı gibi tetikleyicilerle yeniden aktive olur.
Bulaşma Yolları
- Direkt temas: Öpüşme, ortak havlu veya bardak kullanımı
- Asemptomatik yayılım: Belirti olmadan tükürük yoluyla bulaşma
- Otoinokülasyon: Enfekte bölgenin ellenmesiyle vücudun diğer kısımlarına yayılma
Belirtiler ve Evreler
- Prodromal Evre: Kaşıntı, karıncalanma ve yanma hissi (24 saat)
- Vezikül Evresi: İçi sıvı dolu ağrılı kabarcıklar oluşumu
- Ülserasyon: Kabarcıkların patlaması ve yaraya dönüşmesi
- Kabuklanma: Sarı-kahverengi kabuk oluşumu (3-5 gün)
- İyileşme: Cildin yenilenmesi (7-14 gün)
Risk Faktörleri
- Stres ve anksiyete
- Hormonal değişimler (adet dönemi)
- Aşırı güneş maruziyeti
- Diş tedavileri veya dudak yaralanmaları
- HIV/AIDS veya kemoterapi gibi bağışıklık baskılayıcı durumlar
Teşhis Yöntemleri
Tanı genellikle klinik görünümle konulur. Şüpheli vakalarda:
- Viral kültür: Kabarcık sıvısı örneği
- PCR testi: Virüs DNA’sının tespiti
- Kan testleri: HSV antikorlarının araştırılması
Tedavi Seçenekleri
- Antiviral kremler: Asiklovir %5 krem (günde 5 kez, 5 gün)
- Oral ilaçlar: Valasiklovir 2000 mg tek doz (ilk belirtide)
- Ağrı yönetimi: Lidokain merhem veya parasetamol
- Doğal destekler: Melissa yağı (%1 konsantrasyonla)
İleri Tedaviler
Sık tekrarlayan vakalarda (yılda 6+ kez):
- Supresif tedavi: 6-12 ay süreyle günlük valasiklovir
- Lazer terapisi: Lezyon oluşumunu %70 engelleyebilen fotodinamik yöntem
Komplikasyonlar
- Herpetik whitlow: Parmaklarda enfeksiyon
- Oftalmik herpes: Görme kaybına yol açabilen göz enfeksiyonu
- Ensefalit: Bağışıklığı baskılanmışlarda beyin iltihabı
Korunma Stratejileri
- Kabarcıklara dokunmamak ve elleri sık yıkamak
- Güneşe çıkmadan SPF 50+ dudak kremi kullanmak
- Havlu, bardak gibi kişisel eşyaları paylaşmamak
- Stres yönetimi için düzenli egzersiz
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Göz çevresinde lezyon oluşumu
- 2 haftada iyileşmeyen yaralar
- 38.5°C üzeri ateş veya yutma güçlüğü
- Yılda 6’dan fazla tekrarlayan enfeksiyon
Bağışıklık sistemi zayıf bireylerde enfeksiyon hastalıkları uzmanı, dermatolojik vakalarda ise cilt hastalıkları uzmanı takibi önerilir.
