Temizlik hastalığı (obsesif kompulsif bozukluk alt tipi), kişinin kontaminasyon korkusuyla aşırı temizlik ritüelleri geliştirdiği ciddi bir psikiyatrik durumdur. Bu rahatsızlık, günlük yaşamı felç eden takıntılar ve zorlantılı davranışlarla karakterizedir.

Temizlik Hastalığı Nedir?
Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) en yaygın alt türlerinden biri olan temizlik hastalığı, mikrop bulaşma korkusuyla tetiklenen irrasyonel düşünceler ve buna bağlı tekrarlayan davranışlarla tanımlanır. Hastalar, saatlerini temizlikle geçirerek kaygıyı geçici olarak bastırmaya çalışır.

Belirtiler ve İşaretler

• Takıntılar (Obsesyonlar):
  Sürekli "mikrop bulaştı" düşüncesi, idrar/dışkı kontaminasyonu korkusu, kimyasal maddelerle temas endişesi.
• Zorlantılar (Kompulsiyonlar):
  Günde 50-100 kez el yıkama, ev eşyalarını kimyasallarla aşırı temizleme, değdiği nesneleri dezenfekte etmeden kullanamama.
• Fiziksel Tepkiler:
  Deride tahriş ve yaralar (aşırı kimyasal kullanımından), eklem ağrıları (tekrarlayan hareketlerden).

Nedenleri ve Risk Faktörleri

• Biyolojik Etkenler: Beyindeki serotonin dengesizliği, bazal ganglia işlev bozukluğu.
• Genetik Yatkınlık: Birinci derece akrabalarda OKB varlığı riski 4 kat artırır.
• Çevresel Tetikleyiciler: Travmatik olaylar, istismar öyküsü veya kronik stres.

Teşhis Süreci

1. Klinik Görüşme: Yale-Brown OKB Ölçeği (Y-BOCS) ile semptom şiddeti değerlendirilir.
2. Ayırıcı Tanı: Psikoz, hipokondriyazis veya anksiyete bozukluklarından ayırt edilir.
3. Fiziksel Muayene: Aşırı temizliğe bağlı cilt lezyonları incelenir.

Etkili Tedavi Yöntemleri

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Maruz bırakma ve tepki önleme (ERP) tekniğiyle korkularla yüzleştirilir.
• İlaç Tedavisi: SSRI grubu antidepresanlar (Sertralin, Fluvoksamin) 12-20 hafta kullanılır.
• Derin Beyin Stimülasyonu: İlaç dirençli vakalarda cerrahi yöntem.

Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Rutin Sınırlama: Temizlik süresini günde 1 saatle sınırlayan planlar oluşturmak.
• Aile Eğitimi: Yakınların güvence verme davranışını bırakması.
• Stres Yönetimi: Nefes egzersizleri ve mindfulness uygulamaları.

Komplikasyonlar ve Uyarı İşaretleri

• Sosyal izolasyon ve iş kaybı.
• Depresyon veya intihar düşünceleri.
• Kimyasal zehirlenme (aşırı çamaşır suyu kullanımı).

Önleme Stratejileri

• Erken müdahale için çocukluk döneminde takıntılı davranışların izlenmesi.
• Stres yönetimi becerilerinin öğretilmesi.
• Profesyonel yardım almada gecikilmemesi.

Hangi Uzmanlara Başvurulmalı?

• Psikiyatri Hekimi: İlaç tedavisi ve tanı için.
• Klinik Psikolog: BDT ve maruz bırakma terapisi uygular.
• Aile Terapisti: Aile dinamiklerinin düzenlenmesinde rol oynar.

Temizlik takıntıları zamanla kendiliğinden düzelmez. Doğru tedaviyle hastaların %70’inde belirtiler kontrol altına alınabilir. İlk adım olarak psikiyatri polikliniğine başvurmak kritik önem taşır.