Ortopedi ve travmatoloji, kas-iskelet sistemi hastalıklarının ve travmatik yaralanmaların teşhis ve tedavisi üzerine uzmanlaşan cerrahi bir tıp dalıdır. Kemikler, eklemler, bağlar, tendonlar, kaslar ve sinirlerde oluşan sorunlar bu branşın kapsamına girer. Günümüzde artan spor yaralanmaları, yaşlanan nüfus ve kazalara bağlı travmalar bu alanın önemini daha da artırmaktadır.
Sık Görülen Hastalıklar ve Yaralanmalar
- Kırıklar ve Çıkıklar: Trafik kazaları, düşmeler veya spor aktiviteleri sonucu oluşan kemik kırıkları, eklem çıkıkları
- Artritler: Osteoartrit (kireçlenme), romatoid artrit gibi eklem iltihapları
- Spor Yaralanmaları: Menisküs yırtıkları, ön çapraz bağ (ÖÇB) kopmaları, tenisçi dirseği
- Dejeneratif Hastalıklar: Omurga dejenerasyonu, bel fıtığı (lomber disk hernisi), boyun düzleşmesi
- Doğuştan Bozukluklar: Skolyoz (omurga eğriliği), kalça displazisi
Teşhis Yöntemleri
Hastalığın türüne göre farklı tanı araçları kullanılır. Röntgen, kemik yapıdaki sorunları tespit ederken, MR (manyetik rezonans) yumuşak doku, bağ ve menisküs yaralanmalarını gösterir. Bilgisayarlı tomografi (BT) karmaşık kırıklarda üç boyutlu analiz sağlar. Sinir sıkışmalarında EMG (elektromiyografi), eklem içi lezyonlarda ise artroskopi tanısal müdahale olarak uygulanır.
Tedavi Yaklaşımları
Cerrahi Olmayan Yöntemler:
- Fizik tedavi programları (elektroterapi, ultrason, manuel terapi)
- Ortez ve atel kullanımı (kırık stabilizasyonu, eklem destekleri)
- Enjeksiyon tedavileri (PRP, hyaluronik asit, kortikosteroid)
- İlaç tedavisi (ağrı kesiciler, kas gevşeticiler)
Cerrahi Teknikler:
- Artroskopik Cerrahi: Diz, omuz gibi eklemlerde 5-10 mm’lik kesilerle yapılan kapalı ameliyatlar
- Protez Uygulamaları: Kalça, diz ve omuz eklemlerinin ileri derecede harabiyetinde
- Kırık Tedavileri: Plak-vida, intramedüller çivi veya eksternal fiksatör uygulamaları
- Omurga Cerrahisi: Mikrodiskektomi, füzyon (kaynama ameliyatları), vertebroplasti
Rehabilitasyon Süreci
Ameliyat sonrası fizyoterapi, tedavi başarısını doğrudan etkiler. Erken dönemde eklem hareket açıklığı egzersizleri, ilerleyen haftalarda kuvvetlendirme ve denge çalışmaları yapılır. Örneğin diz protezi sonrası 6 haftalık özelleştirilmiş programlarla hastalar günlük aktivitelerine dönebilir.
Yaralanmalardan Korunma Önerileri
- Düzenli kalsiyum ve D vitamini alımı
- Kemik yoğunluğunu artıran direnç egzersizleri
- Spor öncesi ısınma ve germe hareketleri
- Uygun ayakkabı ve koruyucu ekipman kullanımı
- İş yerinde ergonomik düzenlemeler
Hangi Durumlarda Başvurulmalı?
- Hareketle artan eklem ağrıları
- Gece uyandıran kemik ağrıları
- Eklemlerde şişlik, kızarıklık veya hareket kısıtlılığı
- Travma sonrası şekil bozukluğu veya fonksiyon kaybı
- Yürüme bozuklukları veya denge problemleri
Teknolojik Gelişmeler
Robotik cerrahi sistemleri (MAKO), protez uygulamalarında milimetrik doğruluk sağlar. 3D baskılı implantlar, karmaşık kırıklarda kişiye özel çözümler sunar. Biyolojik tedavilerde kök hücre uygulamaları, kıkırdak onarımında umut vaat etmektedir.
