Kızıl hastalığı, A grubu beta hemolitik streptokok bakterilerinin neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyondur. Genellikle 5-15 yaş arası çocuklarda görülen bu hastalık, boğaz ağrısı ve karakteristik döküntülerle kendini gösterir. Tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilmesi nedeniyle erken teşhis ve uygun tedavi büyük önem taşır.
Kızıl Hastalığının Belirtileri
Hastalık genellikle ani başlayan yüksek ateş (38.5-40°C) ve şiddetli boğaz ağrısıyla kendini belli eder. İlk 24-48 saat içinde dilde beyaz bir tabaka oluşur, ardından "çilek dili" denilen kırmızı ve pütürlü görünüm ortaya çıkar. Ciltte toplu iğne başı büyüklüğünde parlak kırmızı döküntüler belirir. Bu döküntüler en belirgin olarak kasık, koltuk altı ve boyun bölgelerinde yoğunlaşır. Deri soyulması ise iyileşme döneminde özellikle el ve ayak parmaklarında görülür.
Bulaşma Yolları ve Risk Faktörleri
Hastalık, enfekte kişilerin öksürük veya hapşırığıyla havaya yayılan damlacıklar yoluyla bulaşır. Oyuncaklar veya ortak kullanılan eşyalar da bulaşmada rol oynayabilir. En yüksek bulaştırıcılık dönemi tedavi başlangıcından önceki 2-5 günlük süreçtir. Kalabalık ortamlar (okul, kreş), mevsim geçişleri ve bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklar riski artıran faktörlerdir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda klinik bulguların yanı sıra laboratuvar testleri kritik rol oynar. Boğaz kültürü, A grubu streptokokların tespiti için altın standart kabul edilir. Hızlı strep testi ise 5-10 dakika içinde sonuç verir ancak duyarlılığı %85-90’dır. Kan testlerinde lökosit sayısı ve CRP değerlerinde artış görülür. Ayırıcı tanıda kızamık, alerjik reaksiyonlar ve ilaç döküntüleri dikkate alınmalıdır.
Tedavi Süreci
Antibiyotik tedavisi hastalığın temelini oluşturur. Penisilin veya amoksisilin 10 gün süreyle reçete edilir. Penisilin alerjisi olanlarda makrolid grubu antibiyotikler tercih edilir. Ateş ve ağrı kontrolü için parasetamol kullanılabilir. Bol sıvı tüketimi ve yumuşak gıdalarla beslenme boğaz ağrısını hafifletir. Antibiyotiklerin 24. saatinden sonra bulaştırıcılık kaybolur, ancak tedavi tam süre uygulanmalıdır.
Olası Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen vakalarda akut romatizmal ateş, glomerülonefrit (böbrek iltihabı) veya sinüzit gelişebilir. Nadiren otit, menenjit veya septik artrit görülebilir. Eklem ağrıları, nefes darlığı veya idrar renginde koyulaşma gibi belirtiler komplikasyon şüphesi doğurur.
Korunma Stratejileri
Hijyen kuralları bulaşmayı önlemede esastır. Ellerin en az 20 saniye sabunla yıkanması, hasta kişilerin eşyalarının ortak kullanılmaması ve kalabalık ortamlarda maske takılması etkilidir. Hasta çocuklar antibiyotik başlandıktan 24 saat sonrasına kadar okula gönderilmemelidir. Aşı çalışmaları devam etmekle birlikte henüz koruyucu bir aşı mevcut değildir.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Nefes almada zorluk, şiddetli baş ağrısı ile birlikte ense sertliği, idrar çıkışının durması veya ciltte morarmalar acil tıbbi yardım gerektirir. Bu belirtiler streptokokal toksik şok sendromu gibi hayatı tehdit eden durumların işareti olabilir.
İyileşme Sonrası Takip
Tedavi bitiminden 3 hafta sonra idrar tahlili ve kan basıncı kontrolü ile böbrek komplikasyonları açısından tarama yapılmalıdır. Eklem şikayeti olanlarda romatolojik değerlendirme önerilir. Bir kez geçirilen kızıl hastalığı bağışıklık bırakmaz, bu nedenle tekrarlayabilir.
