Kan şekeri (glukoz), vücudun temel enerji kaynağıdır ve hücrelerin düzgün çalışması için kritik öneme sahiptir. Kandaki glukoz seviyelerinin dengesi, hormonlar (özellikle insülin) aracılığıyla sıkı bir şekilde düzenlenir. Bu dengenin bozulması hipoglisemi (düşük kan şekeri) veya hiperglisemi (yüksek kan şekeri) gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Normal Kan Şekeri Değerleri
Sağlıklı bireylerde açlık kan şekeri 70-100 mg/dL aralığında olmalıdır. Yemekten 2 saat sonra ölçülen tokluk kan şekeri ise 140 mg/dL’yi geçmemelidir. Bu değerlerin sürekli olarak yüksek seyretmesi diyabet, düşük seyretmesi ise metabolik bozuklukların habercisi olabilir.
Yüksek Kan Şekerinin (Hiperglisemi) Belirtileri
- Aşırı susuzluk hissi ve sık idrara çıkma
- Bulanık görme ve gözlerde kuruluk
- Halsizlik, yorgunluk ve konsantrasyon güçlüğü
- Yaraların normalden yavaş iyileşmesi
- Tekrarlayan mantar enfeksiyonları
- Ağızda aseton benzeri koku
Düşük Kan Şekerinin (Hipoglisemi) Belirtileri
- Ani terleme ve titreme
- Çarpıntı, kaygı ve sinirlilik hali
- Bulanık görme veya çift görme
- Konsantrasyon kaybı ve kafa karışıklığı
- Açlık hissi ve mide bulantısı
- Bilinç kaybı (şiddetli vakalarda)
Kan Şekeri Dengesizliğinin Nedenleri
Hiperglisemi genellikle insülin direnci, tip 1 veya tip 2 diyabet, pankreas hastalıkları ve kortizon gibi ilaçların kullanımından kaynaklanır. Hipoglisemi ise uzun süre aç kalmak, aşırı insülin kullanımı, ağır egzersiz, alkol tüketimi veya insülinoma (pankreas tümörü) gibi durumlarda ortaya çıkar.
Tanı Yöntemleri
- Açlık-Tokluk Testi: Temel tarama yöntemidir.
- HbA1c Testi: Son 3 aylık ortalama kan şekerini gösterir (%5.7 altı normal).
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Gizli şeker tanısında kullanılır.
- Sürekli Glukoz Ölçüm Sistemi (CGM): Diyabet hastalarında 24 saatlik şeker profilini çıkarır.
Tedavi ve Yönetim Stratejileri
- Diyet Düzenlemesi: Glisemik indeksi düşük besinler (tam tahıllar, baklagiller), lifli gıdalar ve düşük karbonhidratlı beslenme.
- İlaç Tedavisi: Tip 2 diyabette metformin, tip 1’de insülin pompası veya çoklu enjeksiyon.
- Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu yürüyüş insülin duyarlılığını artırır.
- Hipoglisemi Kriz Yönetimi: 15-20 gram hızlı etkili karbonhidrat (meyve suyu, kesme şeker) alımı.
Kan Şekerini Dengeleyen Besinler
- Tarçın: İnsülin direncini %30’a varan oranda azaltır.
- Elma sirkesi: Yemek sonrası glukoz artışını yavaşlatır.
- Chia tohumu: Yüksek lif içeriğiyle şeker emilimini düzenler.
- Zerdeçal: Kurkumin bileşeni pankreas fonksiyonlarını destekler.
Önleyici Tedbirler
- Günde 7-8 saat kaliteli uyku (uyku eksikliği kortizolü artırır).
- Stres yönetimi için nefes egzersizleri veya meditasyon.
- Düzenli aralıklarla kan testleri (risk grubundaysanız yılda 1 kez HbA1c).
- Alkol tüketimini sınırlandırma ve sigaradan uzak durma.
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
Kan şekeri 250 mg/dL üzerinde ve keton testi pozitifse (diyabetik ketoasidoz) veya 50 mg/dL altında bilinç kaybı varsa acil tıbbi yardım gerekir. Endokrinoloji uzmanı, diyabet ve metabolizma bozukluklarının tanı-tedavisinde yetkin branştır.
