Kan gazı testi, atardamardan veya toplardamardan alınan kan örneğiyle kandaki asit-baz dengesini, oksijen ve karbondioksit seviyelerini ölçen kritik bir tanı yöntemidir. Acil servisler, yoğun bakım üniteleri ve solunum hastalıklarının takibinde sıklıkla kullanılır.
Kan Gazı Testi Çeşitleri
Test üç şekilde uygulanır: Arteriyel (atardamar), venöz (toplardamar) ve kapiller (kılcal damar). Arteriyel kan gazı en güvenilir sonuçları verir ve genellikle radial arter (bilek) veya femoral arter (kasık) bölgesinden alınır. Venöz ölçüm dolaşım yetmezliği durumlarında tercih edilirken, kapiller örnekleme yenidoğanlarda topuktan yapılır.
Hangi Durumlarda İstenir?
- Solunum yetmezliği şüphesi (astım, KOAH atakları)
- Metabolik asidoz/alkaloz belirtileri (diyabetik ketoasidoz, böbrek yetmezliği)
- Şok, sepsis veya ciddi enfeksiyonlar
- Ameliyat sonrası solunum takibi
- Zehirlenme vakaları
Ölçülen Parametreler ve Anlamları
- pH: Kanın asit-baz dengesini gösterir (normal: 7.35-7.45).
- pO₂: Kanda çözünmüş oksijen basıncı (normal: 80-100 mmHg).
- pCO₂: Karbondioksit basıncı (normal: 35-45 mmHg).
- HCO₃: Bikarbonat seviyesi (normal: 22-26 mmol/L).
- Baz Eksikliği/Fazlalığı: Metabolik dengesizliğin derecesini yansıtır.
Test Nasıl Yapılır?
Arteriyel kan alımı öncesinde Allen testi ile dolaşım kontrol edilir. İğne ile artere girilerek şırıngaya kan doldurulur. Örneğin hava ile temasını önlemek için heparinize enjektör kullanılır. İşlem sonrası en az 5 dakika baskı uygulanarak kanama durdurulur.
Sonuçların Yorumlanması
- Respiratuar Asidoz: pCO₂ >45 mmHg (solunum depresyonu, KOAH).
- Respiratuar Alkaloz: pCO₂ <35 mmHg (hiperventilasyon, anksiyete).
- Metabolik Asidoz: HCO₃ <22 mmol/L (diyabetik ketoasidoz, böbrek yetmezliği).
- Metabolik Alkaloz: HCO₃ >26 mmol/L (şiddetli kusma, diüretik kullanımı).
Komplikasyonlar ve Riskler
Arteriyel girişimde hematom, enfeksiyon veya damar hasarı gelişebilir. Kan sulandırıcı ilaç kullananlarda kanama riski artar. Nadiren arter spazmı veya tıkanıklığa yol açabilir.
Test Öncesi Hazırlık
- Oksijen terapisi alan hastalarda tedavi protokolü doktora bildirilmeli.
- Kan alımından önce solunum desteği ayarları değiştirilmemeli.
- Kolonya/alkol gibi maddelerle cilt temizliğinden kaçınılmalı.
Tedaviye Yön Veren Bulgular
- pO₂ <60 mmHg: Oksijen desteği başlanması gerektiğini gösterir.
- pH <7.2: Acil müdahale (sodyum bikarbonat infüzyonu) gerektiren hayati risk.
- pCO₂ >50 mmHg: Mekanik ventilasyon endikasyonu olabilir.
Yenidoğanlarda Önemi
Doğum sonrası asfiksi şüphesinde kapiller kan gazı ile metabolik durum değerlendirilir. pH <7.0 veya baz açığı >12 mmol/L, beyin hasarı riski nedeniyle acil tedavi gerektirir.
