Fotodinamik tedavi (PDT), kanser hücrelerini ve anormal dokuları hedef alan ileri bir tedavi yöntemidir. Bu teknik, özel bir ilaç (fotosensitizan) ve belirli dalga boyundaki ışığın etkileşimiyle çalışır. Normal dokulara minimal zarar verirken hedef bölgede yüksek etkinlik sağlaması en önemli avantajıdır.
Fotodinamik Tedavinin Çalışma Prensibi
Tedavi üç temel bileşene dayanır: fotosensitizan madde, ışık kaynağı ve oksijen. Öncelikle fotosensitizan madde damar yoluyla veya topikal olarak uygulanır. Bu madde anormal hücrelerde birikir. Belirli bir süre sonra hedef dokuya lazer veya LED gibi özel bir ışık kaynağı tutulur. Işık, fotosensitizan maddeyi aktive ederek reaktif oksijen türleri oluşturur. Bu toksik bileşikler kanser hücrelerinin yapısını bozarak ölümüne yol açar.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
- Onkoloji: Deri kanserleri (Bazal hücreli karsinom, skuamöz hücreli karsinom), özofagus kanseri, akciğer kanseri, prostat kanseri
- Dermatoloji: Aktinik keratoz, şiddetli akne, sedef hastalığı
- Oftalmoloji: Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD)
- Enfeksiyon Hastalıkları: Dirençli yara enfeksiyonları ve diş hekimliğinde periodontal hastalıklar
Tedavi Aşamaları Nasıl İlerler?
- Hazırlık: Hastanın fotosensitizan maddeye duyarlılığı değerlendirilir.
- Uygulama: Fotosensitizan madde 24-72 saat önceden verilir (Damar içi veya bölgesel).
- Işık Aktivasyonu: Bekleme süresi sonrası hedef dokuya ışık uygulanır (15-45 dakika).
- Sonrası: Işık hassasiyeti nedeniyle 48 saat güneşten korunma gerekir.
Avantajları ve Sınırlamaları
Avantajları:
- Cerrahiye alternatif non-invaziv bir yöntemdir
- Skar oluşumu minimaldir
- Tekrarlayan tedavilere uygundur
- Kemoterapi/radyoterapi ile kombine edilebilir
Sınırlamaları:
- Işık penetrasyonu sınırlıdır (derin tümörlerde etkisi azalır)
- Tedavi sonrası 6 hafta güneş hassasiyeti devam eder
- Yüksek maliyetli ekipman gerektirir
- Yan etkiler: Ağrı, şişlik, geçici cilt koyulaşması
Hasta Deneyimi ve İyileşme
Tedavi sırasında hafif yanma hissi olabilir. Lokal anestezi ile rahatsızlık kontrol altına alınır. İşlem sonrası bölgede kızarıklık ve ödem 3-7 gün sürer. Kanser tedavilerinde 4-6 seans gerekebilir. Etkinlik oranları:
- Yüzeyel deri kanserlerinde %85-90 başarı
- Aktinik keratozda %75-90 iyileşme
- Şiddetli aknede lezyonlarda %70 azalma
Türkiye’deki Uygulama Merkezleri
Bu tedavi, üniversite hastanelerinin onkoloji ve dermatoloji kliniklerinde, özel kanser merkezlerinde ve göz hastalıkları enstitülerinde uygulanmaktadır. SGK kapsamında belirli endikasyonlarda geri ödeme mevcuttur.
Gelecekteki Gelişmeler
Yeni nesil fotosensitizan maddeler (nanopartikül temelli) ve hedefe yönelik ışık sistemleri üzerinde çalışmalar devam etmektedir. İmmünoterapi ile kombinasyonlar ve beyin tümörlerinde kullanım potansiyeli en umut verici alanlardır.
