Fistül, vücutta normalde bağlantısı olmayan iki boşluğu birleştiren anormal bir kanaldır. En sık anal bölgede görülen bu patolojik yapılar, cerrahi müdahale gerektiren ağrılı ve tekrarlayıcı enfeksiyonlara yol açabilir. Fistül ameliyatı, bu anormal tüneli ortadan kaldırmak ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için uygulanan etkili bir tedavi yöntemidir.

Fistül Türleri ve Cerrahi Kararı
Anal fistüller basit ve kompleks olarak ikiye ayrılır. Basit fistüller düşük seviyeli ve tek kanallıyken, kompleks fistüller yüksek seviyeli, çok kanallı veya Crohn hastalığına bağlı gelişebilir. Cerrahi yöntem seçimi fistülün tipine, sfinkter kaslarıyla ilişkisine ve altta yatan hastalıklara göre belirlenir. Öncesinde MR fistülografi ile fistül yolunun anatomisi detaylıca haritalandırılır.

Fistül Ameliyatı Yöntemleri

1. Fistülotomi: Düşük seviyeli fistüllerde uygulanır. Fistül tüneli kesilerek açılır ve kendiliğinden iyileşmeye bırakılır.
2. Seton Yerleştirme: Sfinkter kaslarını içeren fistüllerde tercih edilir. Lastik benzeri bir bant fistül yoluna yerleştirilerek kontrollü drenaj sağlanır.
3. LIFT Tekniği (Ligasyon of Intersphincteric Fistula Tract): Kaslar arası fistül yolunun bağlanması prensibiyle çalışır. Sfinkter hasarı riski düşüktür.
4. Mukoza Flep Kaydırma: Kompleks fistüllerde fistül ağzının kapatılması için rektal mukozanın flebi çekilir.
5. Lazer Ablasyon: VAAFT tekniğiyle endoskopik olarak fistül yolunun lazerle yakılması.

Ameliyat Öncesi Hazırlık
Hastalar ameliyattan 6 saat önce katı gıda alımını keser. Bağırsak temizliği için lavman uygulanır. Kan sulandırıcı ilaçlar doktor kontrolünde kesilir. Diyabet veya hipertansiyonu olan hastalarda değerlerin stabilizasyonu sağlanır.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci

• İlk 48 saat: Hafif kanama ve ağrı normal kabul edilir. Reçeteli ağrı kesicilerle kontrol altına alınır.
• Drenaj: 2-4 hafta süren sarı renkli akıntı beklenir.
• Dikişler: Kendiliğinden eriyen dikişler 3 haftada kaybolur.
• Tam iyileşme: Basit fistüllerde 4-6 hafta, kompleks vakalarda 3 aya kadar uzayabilir.

Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
En sık görülen komplikasyonlar enfeksiyon (%8-10), inkontinans (%5) ve nüks (%10-20) olarak sıralanır. Risk azaltmak için:

• Ameliyat sonrası antibiyotik profilaksisi uygulanır
• Kabızlığı önlemek için lifli beslenme önerilir
• Sitz banyoları günde 3 kez 15 dakika yapılır
• 6 hafta ağır kaldırma ve bisikletten kaçınılır

Alternatif Tedaviler
Kollajen tıkaçlar veya fibrin yapıştırıcılar gibi minimal invaziv seçenekler nüks oranları yüksek olduğundan (%60-80) sınırlı vakalarda kullanılır. Biyolojik tedaviler (adalimumab) Crohn kaynaklı fistüllerde etkilidir.

Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Tuvalet sonrası ılık suyla temizlik
• Baharatlı gıdalardan 8 hafta kaçınma
• Günde 2-3 litre su tüketimi
• Düzenli yürüyüşlerle bağırsak hareketlerinin desteklenmesi

Fistül ameliyatı sonrası kontroller 1. hafta, 1. ay ve 6. ayda yapılır. Tam iyileşme için hasta uyumu ve cerrahi teknik kadar altta yatan nedenin (Crohn, tüberküloz vb.) tedavisi de kritik önem taşır.