Ferritin, vücudun demir depolama proteini olarak kritik bir rol oynar. Demir metabolizmasının temel göstergelerinden biri olan ferritin seviyeleri, anemi teşhisinden inflamatuar hastalıkların izlenmesine kadar geniş bir klinik yelpazede kullanılır. Sağlıklı yetişkinlerde normal ferritin değerleri erkeklerde 20-500 ng/mL, kadınlarda ise 20-200 ng/mL aralığındadır.
Ferritin Eksikliği Belirtileri
- Kronik yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Saç dökülmesi ve tırnak kırılmaları
- Soluk cilt rengi ve nefes darlığı
- Huzursuz bacak sendromu
- Baş dönmesi ve konsantrasyon bozukluğu
Ferritin Yüksekliği Belirtileri
- Karın ağrısı ve eklem şişlikleri
- Kalp çarpıntısı ve düzensiz ritim
- Kilo kaybı ve iştahsızlık
- Ciltte bronzlaşma (hemokromatoziste)
- Karaciğer fonksiyon testlerinde anormallikler
Ferritin Düşüklüğü Nedenleri
Yetersiz demir alımı, kronik kanamalar (ülser, adet düzensizlikleri), çölyak hastalığı gibi emilim bozuklukları ve gebelik en yaygın sebeplerdir. Vejetaryenlerde ve yoğun adet kanaması olan kadınlarda risk 3 kat artar.
Ferritin Yüksekliği Nedenleri
- Enflamatuar hastalıklar (romatoid artrit, lupus)
- Karaciğer hastalıkları (hepatit, siroz)
- Hemokromatozis (genetik demir birikimi)
- Lösemi gibi malign hastalıklar
- Aşırı demir takviyesi kullanımı
Tanı Yöntemleri
Ferritin testi, aç karnına alınan kan örneğiyle ölçülür. Eksiklik şüphesinde tam kan sayımı, transferrin satürasyonu ve CRP testleri birlikte değerlendirilir. Yükseklik durumunda karaciğer ultrasonu ve genetik testler gerekebilir.
Tedavi Yaklaşımları
- Eksiklik Tedavisi:
- Oral demir preparatları (günde 100-200 mg elementer demir)
- C vitamini ile birlikte alım emilimi artırır
- Tedavi süresi 3-6 ay arası değişir
- Yükseklik Tedavisi:
- Flebotomi (kan alma) hemokromatoziste temel tedavi
- Şelasyon tedavisi (Deferoksamin)
- Altta yatan enflamasyonun kontrolü
Beslenme Önerileri
- Eksiklikte: Kırmızı et, karaciğer, kuru baklagiller, ıspanak
- Yükseklikte: Demir içeren takviyelerden kaçınma, çay/kahve tüketimi
- Her İki Durumda: C vitamini içeren besinler dikkatli tüketilmeli
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Açıklanamayan yorgunluk, çarpıntı veya cilt değişikliklerinde dahiliye uzmanına başvurulmalı. Gebelerde, kronik hastalığı olanlarda ve ailesinde hemokromatoz öyküsü bulunanlarda düzenli tarama önerilir.
