Doku ve organ nakli merkezleri, yaşam kurtaran tedaviler sunan multidisipliner sağlık kuruluşlarıdır. Bu merkezlerde böbrek, karaciğer, kalp gibi organ nakillerinin yanı sıra kemik iliği, kornea ve deri gibi doku nakilleri gerçekleştirilir. İşte bu süreçlerin kritik aşamaları:
Nakil Türleri ve Kapsamı
- Organ Nakilleri: Böbrek (canlı ve kadavra kaynaklı), karaciğer (canlı donörlü parça alımı), kalp, pankreas
- Doku Nakilleri: Kornea (görme kaybı tedavisi), kemik (onkolojik defektler), kalp kapakları, tendon
- Kök Hücre Nakli: Lösemi ve lenfoma gibi hematolojik hastalıklarda otolog/allojenik nakiller
Başvuru ve Değerlendirme Süreci
Potansiyel alıcılar öncelikle kapsamlı bir tıbbi değerlendirmeden geçer. Bu süreçte;
- Doku uyum testleri (HLA doku gruplama)
- Kardiyak ve pulmoner fonksiyon testleri
- Enfeksiyon taramaları (HIV, hepatit, CMV)
- Psikososyal değerlendirme
Yapılır. Uygun bulunan adaylar ulusal bekleme listesine kaydedilir.
Canlı Donör Protokolü
Böbrek ve karaciğer nakillerinde canlı donörler için:
- Bağımsız etik kurul onayı zorunludur
- Donörün fiziksel/mental sağlığı titizlikle incelenir
- Ameliyat sonrası 2 yıl takip şarttır
- Yasal düzenlemelerle finansal çıkar engellenir
Ameliyat Sonrası Bakım
Nakil sonrası ilk 3 ay kritik dönemdir:
- İmmünsüpresif Tedavi: Takrolimus/siklosporin bazlı rejimlerle reddi önleme
- Enfeksiyon İzlemi: Proflaktik antibiyotikler ve CMV takibi
- Rejeksiyon Belirtileri: Ateş, organ fonksiyon bozukluğu, ağrı durumunda acil biyopsi
Hastalar 6. aya kadar haftalık kontrollere çağrılır
Etik ve Yasal Çerçeve
Türkiye’de nakil süreçleri 2238 sayılı Organ Nakli Kanunu ile düzenlenir:
- Beyin ölümü iki uzman hekimle onaylanır
- Kadavra bağışı aile onayına tabidir
- Ulusal Koordinasyon Sistemi (UKS) organ dağıtımında şeffaflık sağlar
- Ticari organ ticareti ağır cezalarla yasaktır
Teknolojik Gelişmeler
- Hibrit Ameliyathaneler: Anjiyo ile ameliyatın eş zamanlı yapılması
- Ex Vivo Perfüzyon: Donör organların solüsyonlarla canlı tutulması
- Desensitizasyon Protokolleri: Doku uyumsuz nakillerde antikor temizleme
Başarı Oranları ve Yaşam Kalitesi
- Böbrek Nakli: 5 yıllık sağkalım %85 (diyalize göre %40 daha yüksek)
- Karaciğer Nakli: 1 yıllık sağkalım %90’ın üzerinde
Hastaların %75’i nakil sonrası tam aktif hayata döner
Başvuru Adımları
- Nakil merkezine sevk veya doğrudan başvuru
- Ön değerlendirme için dosya hazırlığı
- Nakil konseyi kararı sonrası liste kaydı
- Organ bulunduğunda 4 saat içinde merkeze ulaşım
