Siyanür zehirlenmesi, hayati tehlike oluşturan acil bir tıbbi durumdur. Endüstriyel kazalar, yangın dumanı veya nadiren intihar girişimleriyle maruziyet gerçekleşebilir. Siyanür, hücrelerin oksijen kullanımını bloke ederek dakikalar içinde organ yetmezliğine yol açar.

Siyanür Nasıl Etki Eder?
Siyanür iyonları (CN⁻), mitokondrilerde sitokrom c oksidaz enzimini inhibe eder. Bu durum hücresel solunumun durmasına ve oksijenin kullanılamamasına neden olur. Dokular oksijen açlığı çekerken, venöz kandaki oksijen miktarı arteriyel kandan daha yüksek hale gelir.

Maruziyet Yolları ve Kaynakları

• Solunum: Hidrojen siyanür gazı (endüstriyel kazalar, yangınlar)
• Sindirim: Siyanür tuzları (potasyum siyanür)
• Cilt: Sıvı formda uzun süreli temas
• Doğal Kaynaklar: Kayısı, elma çekirdeği (amigdalin), manyok kökü

Belirtiler ve Klinik Tablo
Zehirlenme şiddeti maruziyet dozu ve süresine göre değişir:

• Hafif Vakalar: Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, taşikardi
• Orta Şiddetli: Solunum sıkıntısı, bilinç bulanıklığı, kan basıncında düşüş
• Ağır Vakalar:
  • Nöbetler ve koma
  • "Kiraz kırmızısı" cilt rengi (yüksek oksihemoglobin)
  • Kardiyak arrest (5-15 dakika içinde)

Teşhis Yöntemleri

• Klinik Bulgular: Tipik semptomlar + maruziyet öyküsü
• Kan Gazı Analizi: Laktik asidoz (pH <7.2), artmış venöz oksijen satürasyonu
• Laboratuvar: Plazma siyanür düzeyi (nadiren acilde sonuçlanır)

Acil Tedavi Protokolleri

1. Havayolu ve Oksijen: %100 yüksek akımlı oksijen
2. Antidotlar:
   • Hidroksokobalamin: Siyanürü siyanokobalamine dönüştürür (5g IV)
   • Sodyum Tiyosülfat: Siyanürü tiyosiyanata çevirir (12.5g IV)
3. Destek Tedavisi:
   • Sodyum bikarbonat (asidoz için)
   • Vazopressörler (hipotansiyonda)

İlk Yardım Adımları

• Gaz Maruziyeti: Hastayı temiz havaya çıkarın, kendi güvenliğinizi sağlayın
• Cilt Teması: Kıyafetleri çıkarın, bol suyla 15 dakika yıkayın
• Ağızdan Alım: Bilinci açıksa kusturmayın, acil servise ulaştırın

Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Etkileri

• Parkinson benzeri nörolojik sekeller
• Kardiyak aritmiler
• Hipoksik beyin hasarı
• Psikiyatrik bozukluklar (travma sonrası stres)

Korunma Yöntemleri

• Endüstriyel ortamlarda gaz dedektörleri
• Kimyasal işlemlerde özel maskeler (siyanür filtreli)
• Yangınlarda duman solumaktan kaçınma
• Doğal kaynakların uygun şekilde işlenmesi (manyokun fermente edilmesi)

Hangi Durumlarda Şüphelenmeli?

• Açıklanamayan metabolik asidoz
• Yangın mağdurlarında kötüleşen solunum sıkıntısı
• Kimya endüstrisi çalışanlarında ani bilinç kaybı