B12 vitamini eksikliği, vücudun sinir sistemi fonksiyonları, kırmızı kan hücresi üretimi ve DNA sentezi için gerekli olan bu kritik vitaminden yoksun kalmasıdır. Tedavi edilmediğinde nörolojik hasar ve kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilir.

B12 Vitamini Eksikliği Neden Olur?

• Emilim Bozuklukları: Pernisiyöz anemi (midede intrinsik faktör eksikliği), çölyak hastalığı veya Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi sorunları.
• Beslenme Eksiklikleri: Vegan/vejetaryen diyetlerde yetersiz hayvansal gıda tüketimi.
• İlaç Yan Etkileri: Uzun süreli mide koruyucu (PPI) veya metformin kullanımı.
• Cerrahi Müdahaleler: Mide bypass ameliyatı sonrası emilim kapasitesinin azalması.

Belirtileri ve Vücuda Etkileri

• Nörolojik Semptomlar: Ellerde ve ayaklarda uyuşma, denge kaybı, hafıza problemleri, depresyon.
• Kansızlık Bulguları: Halsizlik, nefes darlığı, soluk cilt, çarpıntı.
• Diğer İşaretler: Dil üzerinde kızarıklık (glossit), ağız yaraları, iştahsızlık, kilo kaybı.

Teşhis Yöntemleri

• Kan Testleri: Serum B12 düzeyi (200 pg/mL altı eksiklik kabul edilir), homosistein ve MMA (metilmalonik asit) yüksekliği.
• Periferik Yayma: Makrositik anemi ve büyük alyuvarların mikroskopta tespiti.
• İleri Tetkikler: Schilling testi (emilim bozukluğu analizi) veya mide endoskopisi.

Tedavi Protokolleri

1. Oral Takviyeler: Hafif eksikliklerde günde 1000-2000 mcg yüksek doz tabletler.
2. Enjeksiyon Tedavisi: Şiddetli vakalarda kas içi B12 iğnesi (haftada 1 mg, 4-6 hafta).
3. Burun Spreyi/Nazal Jel: Emilim sorunu olanlarda alternatif yol.
4. Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Çölyak diyeti veya pernisiyöz anemide ömür boyu takviye.

Risk Grupları

• 60 yaş üstü bireyler (mide asit üretiminin azalması).
• Kronik sindirim hastalığı olanlar.
• Gastrik bypass ameliyatlı hastalar.
• Katı vejetaryen/vegan beslenenler.

Beslenme Önerileri

• Hayvansal Kaynaklar: Dana karaciğeri (100g’da 80 mcg), uskumru (100g’da 19 mcg), yumurta sarısı (1 adette 0.6 mcg).
• Takviyeli Gıdalar: B12 ile zenginleştirilmiş kahvaltılık gevrekler veya bitkisel sütler.
• Pişirme İpuçları: Etleri uzun süre yüksek ısıda pişirmek B12’yi %30-40 azaltır.

Önleyici Stratejiler

• Risk gruplarında yıllık B12 seviyesi kontrolü.
• Mide koruyucu ilaç kullananlarda profilaktik takviye.
• Veganlarda düzenli B12 desteği (günde 50 mcg veya haftada 2000 mcg).

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yüksek doz folik asit, B12 eksikliği semptomlarını maskeliyebilir.
• Tedaviye rağmen düzelmeyen vakalarda bakır veya folat eksikliği araştırılmalı.
• Nörolojik semptomların gerilemesi 6 ayı bulabilir.