Ankilozan spondilit (AS), omurgayı ve sakroiliak eklemleri etkileyen kronik inflamatuar bir romatizmal hastalıktır. Genellikle genç erişkinlerde (20-40 yaş) başlar ve erkeklerde kadınlara göre 2-3 kat daha sık görülür. Zamanında teşhis ve tedavi, hareket kısıtlılığını önlemede kritik rol oynar.

Hastalığın Nedenleri ve Risk Faktörleri
AS’in kesin nedeni bilinmemekle birlikte, HLA-B27 geninin pozitifliği en güçlü risk faktörüdür. Bu gene sahip kişilerde hastalık gelişme riski 5-10 kat artar. Ailesinde AS öyküsü olanlarda, kronik bağırsak hastalığı (Crohn, ülseratif kolit) veya psöriyazis (sedef) bulunanlarda görülme sıklığı yükselir. Çevresel faktörler (sigara, geçirilmiş enfeksiyonlar) genetik yatkınlığı tetikleyebilir.

Belirtiler ve Seyir Özellikleri

• Erken Dönem: Sabah tutukluğu (30 dakikadan uzun), bel-kalça ağrısı (istirahatle artan, hareketle azalan), topuk ağrısı
• İlerlemiş Dönem: Omurgada hareket kısıtlılığı (öne eğilme zorluğu), göğüs kafesinde sertleşme (nefes darlığı), boyun düzleşmesi
• Eklem Dışı Belirtiler: Gözde üveit (ağrı, ışık hassasiyeti), aort yetmezliği, osteoporoz

Teşhis Yöntemleri

1. Klinik Muayene: Schober testi (bel esnekliği ölçümü), göğüs genişleme testi
2. Görüntüleme:
   • Sakroiliak eklem MRG: Erken dönem kemik ödemi tespiti
   • Omurga grafisi: "Bambu kamışı" görünümü (ileri evre)
3. Laboratuvar: HLA-B27 gen testi, CRP/ESR yüksekliği

Tedavi Yaklaşımları

• İlaç Tedavisi:
  • NSAİİ’ler (Diklofenak): Ağrı ve inflamasyon kontrolü
  • TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab): Biyolojik ajanlarla ilerlemeyi durdurma
  • JAK inhibitörleri (Tofacitinib): Yanıt alınamayan hastalarda
• Fizik Tedavi:
  • Postür egzersizleri, solunum kası eğitimi
  • Yüzme ve pilatesle omurga mobilizasyonu
• Cerrahi: Kalça protezi (şiddetli eklem hasarında)

Yaşam Kalitesini Artırma Stratejileri

• Egzersiz Rejimi: Günde 30 dakika germe ve güçlendirme hareketleri
• Postür Düzenleme: Ergonomik yatak/sandalye, bel destek yastığı
• Beslenme: Omega-3 (somon), D vitamini, inflamasyon azaltıcı Akdeniz diyeti
• Sigara Bırakma: Hastalık progresyonunu %50 yavaşlatır

Komplikasyonlar ve Takip
Tedavi edilmeyen AS’te omurga kırıkları, kalça deformiteleri ve akciğer fibrozu gelişebilir. Hastaların 3-6 ayda bir romatoloji kontrolü, yıllık kemik yoğunluğu ölçümü ve kardiyolojik değerlendirme yaptırması önerilir.

Yeni Tedavi Umutları
IL-17 inhibitörleri (Secukinumab) ve hücre tedavileri, dirençli vakalar için araştırma aşamasındadır. Erken tanı alan hastalarda biyolojik ajanlarla remisyon (hastalık baskılama) oranı %70’e ulaşmaktadır.