Turner Sendromu olarak da bilinen 45 kromozom hastalığı, kadınlarda görülen ve bir X kromozomunun tamamen veya kısmen eksikliği ile karakterize genetik bir durumdur. Normalde dişilerde 46,XX kromozom yapısı görülürken, Turner Sendromlu bireylerde tipik olarak 45,X kromozom yapısı gözlenir. Bu durum, her 2500 canlı kız doğumundan birinde ortaya çıkar.
Hastalığın Genetik Temeli
Turner Sendromu, cinsiyet kromozomlarındaki anormalliklerden kaynaklanır. Vakaların yaklaşık %50’sinde tek X kromozomu (45,X) bulunurken, diğerlerinde mozaisizm (hücrelerin bir kısmının normal, bir kısmının anormal olması) veya X kromozomunun yapısal anormallikleri görülür. Bu genetik farklılıklar, cinsel gelişim ve fiziksel büyümede belirgin etkilere yol açar.
Klinik Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Fiziksel Özellikler: Kısa boy (erişkinlerde ortalama 143 cm), yüksek damak, düşük saç çizgisi, boyunda perdeli cilt (webbed neck) ve geniş göğüs kafesi
- Cinsel Gelişim Bozuklukları: Yumurtalık gelişiminin olmaması (streak gonadlar), ergenlik bulgularının başlamaması, primer amenore ve infertilite
- Sistemik Problemler: Doğuştan kalp defektleri (özellikle aort koarktasyonu), böbrek anomalileri, tiroid bozuklukları ve işitme kaybı
- Öğrenme Güçlükleri: Görsel-uzamsal yeteneklerde zorluklar, matematiksel akıl yürütmede güçlük
Tanı Süreci
Tanı klinik bulgularla şüphelenilerek başlar. Kesin tanı için karyotip analizi (kromozom testi) yapılır. Doğum öncesi dönemde ise fetal ultrasonda ense kalınlığı artışı, kistik higroma veya kalp anomalisi saptanırsa amniyosentez ile tanı konulabilir.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi multidisipliner bir ekip tarafından planlanır:
- Büyüme Hormonu Tedavisi: 4-6 yaşlarından itibaren başlanarak boy uzaması desteklenir.
- Östrojen Replasmanı: 12-15 yaş arasında başlayarak meme gelişimi ve rahim büyümesi sağlanır.
- Kardiyovasküler Takip: Ekokardiyografi ile düzenli kalp kontrolü yapılır.
- Yumurta Donasyonu: İnfertilite durumunda gebelik seçenekleri değerlendirilir.
İlişkili Sağlık Sorunları ve Takip
Turner Sendromlu bireylerde hipertansiyon, diyabet, osteoporoz ve otoimmün tiroidit riski artmıştır. Bu nedenle düzenli olarak:
- Kardiyoloji muayeneleri
- Kemik yoğunluğu ölçümleri
- Tiroid fonksiyon testleri
- İşitme değerlendirmeleri yapılmalıdır.
Psikososyal Destek ve Yaşam Kalitesi
Ergenlik döneminde beden imajı sorunları, sosyal uyum güçlükleri ve infertilite kaygısı yaygındır. Psikolojik danışmanlık, akran destek grupları ve aile eğitimleri ile yaşam kalitesi artırılabilir. Uygun tedavi ve destekle Turner Sendromlu kadınlar bağımsız yaşam sürebilir ve akademik kariyer yapabilirler.
Genetik Danışmanlık
Hastalık genellikle kalıtsal olmamakla birlikte, mozaik formların sonraki nesillere geçme ihtimali nedeniyle ailelere genetik danışmanlık verilmelidir. Prenatal tanı yöntemleri ve tüp bebek seçenekleri konusunda bilgilendirme yapılır.
