Skuamöz Hücreli Karsinom

Skuamöz Hücreli Karsinom Nedir?  

Skuamöz hücreli karsinom yaşlı kişilerde güneşe maruz kalan bölgelerinde en sık görülen karsinomdur. Hastaların sıklıkla geçmişlerinde güneş yanıkları, güneşe sık maruziyet, solaryum gibi durumlar mevcuttur. Derinin epidermis tabakasında  UV ışınlarının yol açtığı mutasyonlar sonucu deri tabakasında bozulmayla birlikte hücrelerde patolojik bir durum ortaya çıkar.

Skuamöz hücreli karsinom, yassı epitele sahip olan deri, akciğer, yemek borusu, mesane, serviks, vajina, ağız boşluğu gibi vücut kısımlarında oluşabilir. En sık görülen vücut kısımları, güneşe maruz kalan deri bölgeleridir. Skuamöz hücreli karsinom, nadir olarak uzak doku metastazı yapar ve metastaz yaptığı zaman ölümcül olabilir.

Derinin skoamöz hücreli karsinomuna yol açan faktörlerin arasında güneşe maruziyet ve solaryumla birlikte katran, mineral yağlar gibi endüstriyel karsinojenler, kronik ülserler, kronik deri enfeksiyonları, akıntıyla seyreden osteomyelitler, eski yanık yaraları, ağız yoluyla arsenik alımı, iyonizan radyasyon bulunmaktadır. Ağız boşluğunda oluşan skuamöz hücreli karsinomlar için tütün ve keyif verici maddelerin çiğnenmesi, hastalığın oluşumunda hazırlayıcı faktörlerdendir.

Deride, alt tabakalara invazyon yapmamış yani içeri doğru ilerleme göstermemiş karsinomlarda kırmızı renkte, iyi sınırlı, pullanma gösteren plaklar şeklinde oluşum vardır. İç tabakalara girişim yapan karsinomlarda, lezyonlar nodüler şekildedir, deride keratin oluşumu arttığından dolayı bu bölgede kalınlaşma olur ve yara oluşumu gözlenebilir.

Akciğerlerde, yassı epitelyum dokusunda sigara, puro, pipo gibi tütün ürünlerinin kullanımı, asbest maruziyeti, radon gazına maruziyet, daha önceden geçirilmiş akciğer kanseri gibi nedenlerle atipi meydana gelir ve akciğerin skuamöz hücreli karsinomu oluşur. Akciğerdeki skuamöz hücreli karsinomlar, kemoterapiye olumlu yanıt vermezler, cerrahi ile tedaviye olumlu yanıt alınır.

Yemek borusunun lümene bakan kısımları da yassı epitelyum dokusu ile döşelidir ve bu dokudaki hücrelerde de çeşitli sebeplerle atipi geliştiği zaman yemek borusunun skuamöz hücreli karsinomu oluşur. Sigara ve alkol kullanımı, obezite, safra reflüsü, mide reflüsü, akalazya, devamlı olarak sıcak sıvılar tüketme, üst karın ya da göğüs bölgesinde uygulanan radyasyon tedavileri, yemek borusu ülserleri gibi nedenler, yemek borusunun skuamöz hücreli karsinomuna zemin hazırlar.

Mesanenin skuamöz hücreli karsinomu diğer mesane kanserlerine ve skuamöz hücreli kanser tiplerine oranla daha az sıklıklta görülür. Mesaneye uygulanan uzun süreli kateterizasyon, uzun süren/ tekrarlayan enfeksiyonlar gibi kronik irritasyon sonucu mesanenin skuamöz hücreli karsinomu gelişebilir. Bunların dışında şistozomiyazis isimli bir parazit enfeksiyonu ile doğrudan ilişkilendirilmektedir.

Serviks yani rahim ağzı kanserlerinde, kronik cinsel enfeksiyonlar, oral kontraseptiflerin sık ve uzun süre kullanımı, obezite, ağır çalışan tiroit, kürtajlar, sık doğum yapma, HPV enfeksiyonu gibi nedenlerle skuamöz hücreli karsinom gelişebilir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Belirtileri

Skuamöz hücreli karsinom, vücutta yassı epitelyum tabakasına sahip her organ ve dokuda görülebilen, geniş yelpazeye sahip bir kanser türüdür. Sıklıkla deride görülür. Deride UV ışığa maruziyet ve çeşitli sebeplerle epidermis tabakasındaki hücrelerde atipi oluşması sonucu keratinizasyon ve ülserleşme meydana gelebilir. Genellikle ilk zamanlarda derinin iç katmanlarına invazyon yapmadıysa deri üzerinde pullu, sınırları belirgin kırmızı renkte plaklar ile kendini belli eder. İleri dönemlerde alt tabakalara invaze oldukça ülserleşmeler, keratin oluşumunun artışıyla deride kalınlaşmış bir tabaka ile nodül oluşumları görülür.

Ağız ve dudaklardaki skuamöz hücreli karsinomlar tütün kullanımı, tütün ve diğer keyif verici maddelerin ağızda çiğnenmesi sonucu oluşur ve ağız içinde ülserler, dudak kenarlarında ülserler ile kendini belli eder. Deride olduğu gibi plaklar veya nodüller şeklinde görülürler. Yemek yeme veya sıvı gıdaları tüketme sırasında bu yaralarda yanma/ acı hissi oluşabilir.

Akciğerin skuamöz hücreli karsinomu ne yazık ki başlangıç dönemlerinde belirti göstermez. Hastalık sinsice ilerler ve ileri dönemlerde nefes darlığı, kanlı balgam, kanlı öksürük, sırt ve omuz ağrıları, halsizlik, iştahsızlık, terleme, kilo kaybı gibi belirtiler görülür.

Mesanenin skuamöz hücreli karsinomunda belirtiler genellikle idrarda kan görülmesi, ağrılı idrar yapma, acil idrar yapma isteği, sık idrara çıkma, idrar yaparken zorlanma gibi belirtilerdir.

Yemek borusunun skuamöz hücreli karsinomunda, yemek borusunda ve midede yanma, yutkunmada güçlük, hazımsızlık, göğüste ağrı ve yanma, öksürme, ses kısıklığı gibi belirtiler görülür.

Serviks yani rahim ağzında ortaya çıkan skuamöz hücreli karsinomlarda, adet dönemi dışında kanamalar, menopoz sonrası oluşan kanamalar, anormal vajinal akıntı, cinsel ilişki sırasında ağrı hissi, karnın alt bölgesi, bacaklar ve sırtta geçmeyen ağrılar, zamanla kitlenin büyümesiyle birlikte çevre dokulara basısı sonucu idrar yollarında tıkanıklık ve idrar yaparken zorlanma gibi belirtiler görülür. Kanamanın fazla olması nedeniyle bazen bazı hastalarda anemi ( kansızlık) tablosu gelişebilir.

• Deride pullu, kırmızı renkte plaklar
• Deride veya ağızda geçmeyen ülserler
• Deride kalınlaşmış tabaka ve nodül oluşumu
• Deride geçmeyen yaralar
• Ağız içinde geçmeyen yaralar, gıda alımı ile ağrı hissi uyandıran yaralar
• Nefes darlığı
• Kanlı öksürük/ kanlı balgam
• Geçmeyen batıcı tarzda sırt ve omuz ağrıları
• Kilo kaybı
• Halsizlik
• İştahsızlık
• Terleme
• Ağrılı idrar yapma
• İdrar yaparken zorlanma
• İdrarda kan görülmesi
• Sık idrara çıkma ve acil idrar yapma isteği
• Ağrılı cinsel ilişki
• Anormal vajinal akıntı
• Adet dönemleri dışında vajinal kanama
• Menopoz döneminde vajinal kanama
• Mide ve yemek borusunda yanma
• Göğüste yanma/ basınç/ ağrı hissi
• Ses kısıklığı
• Yutkunma güçlüğü
• Hazımsızlık 

Skuamöz Hücreli Karsinom Nedenleri

Skuamöz hücreli karsinom; yassı epitelyum dokusuna sahip deri, ağız boşluğu, yemek borusu, akciğer, mesane, serviks gibi doku ve organlarda görülmekle birlikte sıklıkla deride görülür. Deride görülen skuamöz hücreli karsinomun en önemli hazırlayıcı faktörü güneş ışığına uzun süre maruz kalmaktır. Bu nedenle genellikle ekvator bölgelerinde derinin skuamöz hücreli karsinomuna daha sık rastlanır. Geçirilmiş güneş yanığı hikayesi, solaryuma girmek, gün içinde güneşin dik açıyla geldiği ve en zararlı olduğu öğlen saatlerinde güneş altında bulunmak, kronik deri enfeksiyonları, kronik ülserler, endüstriyel karsinojenler, radyasyon maruziyeti gibi birçok faktör de kanser oluşumunda suçlanmaktadır.

Skuamöz hücreli karsinomlar, organ nakli olan veya immunsupresyon yani bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde sık görülür. Bu hastalığın immunsupresif kişilerde sık görülmesinin nedeni bağışıklığın baskılanması olarak gösterilmiştir. Kemoterapi/ radyoterapi sonrası da bazı hastalarda skuamöz hücreli karsinom gelişebilir.

Akciğerin skuamöz hücreli karsinomlarının en önemli nedeni sigara kullanımıdır. Kronik sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımı akciğer dokusunda geri dönüşümü zor bozulmalara yol açar ve bu durum akciğerin çeşitli kanserlerinin gelişmesine neden olur. Sigara kullanımı dışında bazı mesleklere sahip insanlar da risk altındadırlar. Madende çalışan işçiler, yoğun asbeste maruz kalan işçiler, radon gazına uzun süre maruz kalma gibi endüstriyel nedenlerle de akciğer dokusunda bozulma ve kanser oluşumu görülür.

Yemek borusundaki skuamöz hücreli karsinomlardan sigara ve alkol kullanımı, sıcak içeceklerin sık tüketimi, obezite, mide reflüsü, safra reflüsü, akalazya, baret özofagus denilen patolojik durum gibi nedenler suçlanmaktadır. Patolojik nedenler dışında, obezite gibi bir faktör de yemek borusu kanserinde rol oynar. Yemek borusundaki kanserler başlangıçta ne yazık ki belirti vermezler. Belirti verecek dereceye gelmiş yemek borusu kanseri ise %60-65 oranında çevre organlara metastaz yapmış durumdadır ve tedavisi zordur.

Mesane kanserlerinde sorumlu tutulan en önemli faktör sigara kullanımıdır. Bununla birlikte mesanede geçirilen kronik enfeksiyonlar, kronik kateter kullanımından dolayı epitelyum tabakasında irritasyon sonucu bu tabakanın bozulması yer alır. Şistozomiyazis isimli parazit enfeksiyonunun mesane kanseriyle direkt ilişkisi saptanmıştır.

Serviks kanserlerinin önemli sebeplerinden birisi sık geçirilen enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlar sonucu buradaki epitelyum dokusu hasar görmeye başlar ve hücrelerde atipi ortaya çıkmasıyla kanserleşme süreci başlamış olur. Bununla birlikte hormon dengesizliği, oral kontraseptiflerin sık kullanımı, tamoksifen kullanımı gibi nedenler de serviks kanserine neden olan faktörler arasındadır. HPV enfeksiyonu yani halk arasında bilinen genital siğilin de serviks kanserlerinde rol aldığı, kansere yol açan faktörlerden olduğu kanıtlanmıştır. Sık doğum ve kürtaj hikayesi de kansere yol açan faktörler arasındadır.

• Güneşe maruziyet
• Güneş yanıkları
• Solaryum
• Kronik deri enfeksiyonları
• Kronik ülserler
• Tütün ve keyif verici maddelerin ağızda çiğnenmesi
• Sigara ve alkol kullanımı
• Obezite
• Sıcak içeceklerin sık tüketimi
• Mide reflüsü
• Safra reflüsü
• Akalazya
• Baret özofagusu
• Radyasyon maruziyeti
• Asbest maruziyeti
• Radon maruziyeti
• kimyasal tedavi/ radyoterapi
• İmmünsupresyon durumu
• Sık geçirilen genital enfeksiyonlar
• Sık doğum yapma
• HPV enfeksiyonu
• Kürtaj hikayesi
• Sık geçirilen mesane enfeksiyonları
• Şistozomiyazis
• Sık kateter kullanımı

Skuamöz Hücreli Karsinom Tanısı

Skuamöz hücreli karsinoma sahip hastalar bulunduğu organ ve şikayetlere yönelik başvurduğu hekim tarafından yapılan gerekli tetkikler ile tanı alır ve en uygun tedavi rejimi belirlenerek tedaviye başlanır.

• Hastanın öyküsü: hastadan alınan öyküde şikayetlerin başlangıç zamanı, daha önceden geçirilen hastalıklar, güneşe/ UV ışığa/ solaryuma maruziyet, çeşitli gaz ve tozlara maruziyet, sigara alkol kullanımı, günlük alışkanlıkları, meslek grubu ve çalıştığı iş ortamı, kullandığı ilaçlar, belirtilerin ne sıklıkla azalıp arttığı/ şiddeti, geçirdiği enfeksiyonlar ve operasyonlar, mevcut hastalıkları gibi birçok bilgi toplanır.
• Fizik muayene: Hastadan alınan detaylı bir bilgiden sonra şikayetlerine yönelik fizik muayene yapılır. Derinin görünümü değerlendirilmesi, akciğer seslerinin dinlenmesi gibi şikayete yönelik çeşitli fizik muayeneler ile toplanabildiği kadar bulgu toplanır ve işlenir.
• Biyopsi: Deride mevcut olan skuamöz hücreli kanserin kesin tanısını koymak için biyopsi gereklidir. Bunun için lezyonun üzerinden bir parça alınır ve incelenmesi için patoloji laboratuarına gönderilir. Benzer işlemler akciğer, serviks için de yapılabilir. Bu organlardan alınan parça yine patoloji laboratuarına incelenmek üzere gönderilir.
• Endoskopi: Hastanın ağzından, ucunda kamera olan endoskop ile girilir ve yemek borusuna ilerlenir. Yemek borusu kanserlerinde bu yöntem ile tanıya gidilebilir. Yemek borusunun içi elde edilen görüntülerde saptanmış bazı belli kriterler ile kanser olduğu kanısına varılabilir. Kesin tanı için yine endoskop yardımıyla kanserli bölgeden örnek parça alınarak çıkılır ve alınan parça patoloji laboratuarına incelenmek üzere gönderilir.
• Bronkoskopi: Akciğer kanserinden şüphelenilen durumlarda soluk borusunu, hava yollarını ve akciğerlerin durumunu görmek amacıyla ucunda kamera olan bir cihazla ağızdan girilerek bakılır.
• Kan Analizi: Hastadan alınan kan, biyokimya laboratuarına gönderilir. Burada, eğer kanser varlığı varsa bazı tümör belirteçlerinin ve bazı enzim türlerinin kanda düzeylerinin artmış olması beklenir.
• BT: Akciğerin skuamöz hücreli kanser riskine karşı bilgi elde etmek için bu yöntem kullanılır. Çekilen BT ile akciğerlerin durumu gözlenir ve kanserli doku tespit edilebilir.
• MRI/ PET/ CT: Çeşitli kanserlerin varlığını göstermek ve durumu hakkında bilgi almak amacıyla çeşitli görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır.
• Sistoskopi: Endoskopiye benzer bir işlem olan sistoskopi ile idrar yolundan, ucunda kamera olan sistoskop ile girilir ve mesaneye ulaşılır. Mesanenin içi kamera yardımıyla izlenir ve elde edilen görüntüler yardımıyla da tanıya gidilir. Gerekli olduğu durumlarda mesaneden de incelenmesi için örnek parça alınır ve patoloji laboratuarına gönderilir.
• PAP Smear: serviks kanserinde tanı amacıyla rahim ağzından örnek sürüntü alınır ve incelenmek üzere laboratuara gönderilir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Tedavisi

Skuamöz hücreli karsinom tanısı konan hastada tedavi rejimini belirlemede kanserin evresi çok önemlidir. İleri evde kanser ve başlangıç dönemindeki kanserlerde tedavi rejimleri değiştiğinden dolayı tanıyla birlikte hastanın ve hastalığın durumu göz önünde bulundurularak tedavi seçimine gidilmelidir.

• Derinin skuamöz hücreli karsinomunda:
  1. Lokal Ekzisyon ve Mikrografik Cerrahi: Kanserli olan ülser bölgesinin cerrahi olarak kesilip temizlenmesi işlemidir. Metastaz yapmamış deri karsinomlarında etkili bir yöntemdir.
  2. Radyasyon Tedavisi: Metastaz yapmış deri karsinomlarında lokal olarak tümörün kaldırılması yetmez, metastaz yapan bölgeye yönelik radyoterapi verilmesi gerekir.
  3. Medikal Tedavi:Metastaz yapmış vakalarda radyoterapi ile birlikte kombine edilir. 13-cis retinoik asit, interferon 3 gibi biyolojik ilaçlar verilir.
• Akciğerin skuamöz hücreli karsinomunda:
  1. Cerrahi rezeksiyon: Evre1, 2 akciğer kanseri için kanserli bölge cerrahi olarak çıkarılır. Göğüs duvarı tutulmuşsa tutulan göğüs duvarı da çıkarılır. Metastaz yaptığı durumlarda metastaz organdan çıkarmak mümkünse bu kısım da çıkarılır.
  2. Kemoterapi/ Radyoterapi:evre 1 ve 2 akciğer kanserlerinde tümöral yapı cerrahi olarak çıkarıldıktan sonra eğer lenf nodu tutulumu varsa radyoterapi verilir. evre 3 ve 4te  kemoterapi veya radyoterapi birlikte ya da ayrı olarak birbirini takip edecek şekilde farklı kombinasyonlarda verilir.
• Yemek borusunun skuamöz hücreli karsinomunda:
  1. Kemoterapi/ radyoterapi: kemoterapide 5 florourasil ve sisplatin verilir. Kemoterapiyle birlikte veya ondan sonra radyoterapi uygulanır.
  2. Cerrahi rezeksiyon:Kemoterapi ve radyoterapiden sonra tümörlü alan küçüldüğü için cerrahi olarak çıkarmak daha kolaydır. Tümörlü alanın çıkarılması hastaların sağ kalımını uzatır ve iyileşmiş kür oranları sağlayabilir.
• Mesanenin skuamöz hücreli karsinomunda:
  1. Cerrahi rezeksiyon: Kanserli alanı çıkartmak için yapılır. Mesane, tümörlü yapı kaldırılsa bile bir süre sonra tekrar tümöral yapı oluşmaya müsait bir organdır. Kanserin tespit edildiği dönemde birden fazla tümöral yapı mevcuttur. Bu tarz durumlarda ve tekrarlayan mesane tümörlerinde mesanenin tamamının alınması gerekebilir.
  2. Kemoterapi/ Radyoterapi: Mesaneyi korumak ve hastaların sağ kalımını uzatmak için kemoterapi ve radyoterapi kombinasyon veya ayrı şekillerde verilir. Metotreksat, vinblastin, sisplatin,karboplatin, gemsitabin gibi ilaçlar kemoterapide kullanılan ilaçlardır. Ayrıca metastaz durumlarında da yine bu ikili tedavi uygulanır.
• Serviksin skuamöz hücreli karsinomunda:
  1. Cerrahi rezeksiyon: 1. evredeki hastalık tümörlü dokunun çıkarılmasıyla tedavi edilir.
  2. Kemoterapi/ Radyoterapi: Evre 1deki kanserler için de ameliyat kabul etmeyen hastalarda veya kaldıramayacak hastalarda radyoterapi verilir. Evre 2, 3 ve 4 kanserlerde radyasyon terapisi ile birlikte teleterapi, brakiterapi gibi çeşitli tedavi yöntemleri verilir. Lokal olarak kanseri ilerlemiş kadınlarda radyoterapiye kemoterapi de eklenir.

Skuamöz Hücreli Karsinom Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen skuamöz hücreli karsinomun metastaz riski yüksektir. Komşu organlara invazyon yapabilir veya uzak metastaz yapabilir. Bu durum daha sonraki süreçte tedaviyi zorlaştırır ve hastanın sağ kalımını kısaltır. İleriki dönemlerde tedaviye başlansa bile tedavi hastanın yaşamını biraz olsun uzatmaya yönelik olur, kesin tedavi şansı sağlamaz. Tedaviye geç kalınmış/ ertelenmiş hastalarda da benzer risk bulunmaktadır. Geç tanı alan hastalarda genellikle metastaz yapma olasılığı yüksektir. Özellikle yemek borusunun skuamöz hücreli kanserinde hastaların %60-65i tanı aldığında metastaz mevcuttur. Bu nedenle belirtiler görülmeye başladığı anda geç kalınmadan derhal ilgili uzman hekime başvurulmalı ve tedaviye başlanmalıdır.

Çocuklarda Skuamöz Hücreli Karsinom

Çocuklarda skuamöz hücreli karsinom çok nadir görülür. skuamöz hücreli karsinoma yol açan faktörler genelde yetişkinlerde sık yaşandığı için bu hastalığa da yetişkinler daha çok yakalanır. Çocukluk döneminde bazı kanser sendromları veya lösemi gibi çocukluk çağının sık görülen kanserlerinin metastazı sonucu skuamöz hücreli karsinom gelişebilir. Çocuk cerrahisi, pediatri uzmanı ve onkoloji uzmanı işbirliğiyle tedavi planlanır ve yürütülür.

Gebelerde Skuamöz Hücreli Karsinom

Gebelik döneminde skuamöz hücreli karsinom durumlarında tümöral yapı eğer cerrahi olarak çıkarılabiliyorsa çıkartılır. Kemoterapi ve radyoterapi, kanserin evresine göre destek tedavi olarak sürdürülür. Kanserin evresi ileriyse normalde hastalara kemoterapi ve radyoterapi verilir fakat gebelik süreci bu tedavileri kaldırabilen bir süreç olmadığı için bunlar doğum yakınsa doğum sonrasına ertelenebilir. Fakat kanser ileri evrede ve doğuma uzun bir zaman varsa gebelik sonlandırılmalıdır ve kemoterapiyle radyoterapiye geç kalınmadan başlanmalıdır. Bu tedavi süreci kadın doğum uzmanının ve onkoloji uzmanının işbirliği ile yürütülür. Hastalık tamamen ortadan kalktıktan sonra kadın doğum uzmanı anne adayının hazır olduğu bir dönemde tekrar gebeliğe hazır olacağı bilgisini verir.

Skuamöz Hücreli Karsinom için Hangi Doktora Gidilir?

Skuamöz hücreli karsinom, bulunduğu dokuya göre farklı belirtiler gösterebilen geniş yelpazeye sahip bir kanser türüdür. Genellikle deride görülen bu kanser tipinde hastalar derideki lezyonları fark ettikleri an veya uzun süre geçmeyen yaralarda dermatoloji uzmanına başvurmaktadırlar. Dermatoloji uzmanı gerekli tetkiklerle tanıyı koyar ve gerekirse onkolojiye yönlendirebilir. Bunun dışında akciğerin skuamöz hücreli karsinomu için göğüs hastalıkları uzmanına, serviks için jinekoloji veya kadın hastalıkları ve doğum uzmanına, mesane için üroloji uzmanına, yemek borusunun kanseri ve ağızdaki yaralar için genel cerrahi uzmanına başvurulması gerekmektedir.

Önemli olan bir husus da ne kadar erken hekime başvurulursa tedaviye yanıtın o kadar iyi olacağıdır. Kanser çevre dokulara invazyon gösterdiği veya uzak metastaz yaptığı zaman tedavi daha da güçleşmektedir. Özellikle derinin skuamöz hücreli karsinomunda erken evrede tedavi ile hastalık tamamen ortadan kaldırılabilir ve metastaz gibi bir risk ortadan kaldırılmış olur. Bu nedenle her hastalıkta olduğu gibi bu hastalık grubunda da geciktirilmemesi ve ertelenmemesi hastanın yaşam şansı ve hayat kalitesini doğrudan etkiler.