Odyoloji Nedir?

Odyoloji bölümü, kısaca denge bozuklukları ile işitme kayıplarının engellenmesi ve tedavi edilmesinden sorumlu tıp branşıdır. Odyo kelimesinin dilimizdeki  karşılığı “ses”, odyoloji kelimesinin ise “işitme bilimi”dir. 

Hastalıkların erken teşhisini gerçekleştirmek, rehabilitasyon uygulamalarıyla denge ve işitme kayıplarının önüne geçmek temel prensiptir. 

Temel odyoloji, geriatrik (yaşa bağlı sağlık sorunları) odyoloji, pediatrik (çocukluk döneminde görülen hastalıklar) odyoloji ve klinik odyoloji gibi alt dalları bulunmaktadır. 

Odyologlar, odyoloji testlerinin yapılması ve ihtiyaç duyulması halinde en uygun işitme cihazının belirlenmesinde rol oynar. Bu cihazlar biyonik kulak (koklear implant) ya da diğer yardımcı cihazlar olabilir. 

Aynı zamanda çocuklar, bebekler, ergenler, yetişkinler ve yaşlılar gibi tüm hasta gruplarının işitme rehabilitasyonlarını da gerçekleştirirler. 

Odyolog Nedir? Odyolog Ne Yapar? Odyolog Nasıl Olunur?

Odyologlar, denge ve işitme ölçümleri yaparak sağlık sorunlarının teşhis etmekten sorumlu uzmanlardır. Özellikle Kulak Burun Boğaz ve Nöroloji bölümleri ile işbirliği kurarlar. 

Odyologlar, Sağlık Bilimleri Fakültesi tarafından Odyoloji bölümü için belirlenen puanı kazanmalı ve başvuru talimatlarını izlemelidir. 4 sene süren lisans eğitiminin tamamlanması ile Odyolog unvanı kazanılır ve göreve başlanabilir. 

Ancak Odyoloji Uzmanı unvanı için lisansüstü eğitimlerin sürdürülmesi şartı bulunmaktadır. Uzmanların görev ve sorumlulukları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Uzman hekimler tarafından istenen işitme testlerini yapmak,
• Test sırasında kullanılacak olan cihazları ve teknikleri belirlemek,
• Konuşma ve dil bozuklukları için tetkikler yaparak teşhiste bulunmak,
• Gürültü ölçümü için ihtiyaç duyulan tanısal tetkikleri uygulamak,
• İşitsel algının ölçülmesi için gereken testleri yapmak,
• Yapılan testler doğrultusunda hastaların işitme ve denge rehabilitasyonları için gereken programı hazırlamak,
• Tüm rehabilitasyon sürecinde görev almak,
• İhtiyaç duyulması halinde kullanılacak işitme cihazları ve implantları belirlemek,
• Cihazların programlamasını hastaya uygun olacak şekilde yapmak,
• Cerrahi operasyon gerekmesi halinde ameliyatlara katılmak,
• Hastaları ve yakınlarını bilgilendirmek,
• Uzmanlık adayları için odyoloji bölümü hakkında bilgi vermek ve gerekli donanımın kazanılması için eğitimler düzenlemektir.

Odyologlar, uzmanlık sürecinde kendilerini geliştirmek için farklı eğitimlere katılabilirler. Dil ve konuşma bozukluklarına yönelik hizmet veren çeşitli sağlık kuruluşlarında gönüllü çalışmalar ya da staj programları, bu eğitimlere örnek olarak gösterilebilir. 

Aynı zamanda gelişim psikolojisi alanında düzenlenen seminerlere katılım da mesleki yeterlilik açısından tavsiye edilmektedir.    

Odyoloji Ne İş Yapar? Odyoloji Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Odyoloji bölümü, Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalına destek vererek denge ve işitme testlerini yapan bölümdür. Testler doğrultusunda sağlık sorunlarının belirlenmesi, rehabilitasyon uygulamalarının yapılması, işitme cihazlarının seçilmesi ve uygulanması bu branşın görev tanımıdır. 

İşitme ve denge kayıpları hastalıkları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kolesteatom Hastalığı: Orta kulakta gelişen ve her yaş grubundan insanda görülebilen bir sağlık sorunudur. Doğumsal olarak görülebildiği gibi, ileri dönemde de ortaya çıkabilir. Kulak içerisinde keratin üretiminin gerçekleşmesi sonucunda açığa çıkan bu durum, deri kisti hastalıkları arasında yer alır. Aynı zamanda sık tekrarlayan kulak enfeksiyonlarının basınç oluşturması ve kulak zarının iç  kısımlara doğru itilmesiyle de görülür. Kistin büyümeye devam etmesi denge, işitme ve yüz kaslarında işlev bozukluğu gibi sorunlara neden olur. Kulaklarda akıntı olması, baş dönmesi ve işitmede güçlük çekilmesi gibi şikayetlerle seyreden bir hastalıktır.
  
• Akustik Nörinom Hastalığı: Tıp dilinde Vestibüler Schwannoma hastalığı, halk arasında ise köşe tümörü olarak da adlandırılır. Seslerin beyne iletilmesini sağlayan sinirlerde iyi huylu tümöral oluşumların gelişmesiyle meydana gelir. Yavaş bir ilerleme gösterse de zaman içerisinde beyin dokularını ya da çevre sinirleri baskılayarak işlev kaybına neden olabilir. Aynı zamanda işitme güçlüğünü de tetikler. 30 ila 50 yaş grubu arasında bulunan kişilerde görülme riski daha yüksektir. Tümörler alınsa dahi gelişen işitme kaybı kalıcı bir etki göstereceği için erken teşhisi önemlidir.
  
• Meniere Hastalığı: Ataklarla seyreden ve iç kulağı etkileyen bir hastalıktır. Ani baş dönmesi (vertigo), kulakta basınç hissedilmesi, çınlama ve ağrı gibi belirtiler gösterir. İşitme kaybı ise kalıcı ya da geçici olarak seyredebilir. Kimi vakalarda baş dönmesine bağlı olarak kusma ve mide bulantısı gibi şikayetler de görülmektedir. Alkol tüketimi, fazla kafein alımı, tuz, tütün ürünlerinin kullanımı ve stres gibi durumlar atakları tetikleyerek şikayetlerin artmasına yol açar. Bu alışkanlıklardan uzak durulması, ilaç kullanımı ya da cerrahi operasyonlarla tedavisi mümkündür.
  
• Vestibüler Kanalın Genişlemesi: Kafatasının derin kısımları ile iç kulak arasında ilerleyen kemikli ve dar kanala, vestibüler kanal adı verilir. Bu nakalın 1.5 mm ve daha üzeri çapta olması, denge ya da işitme şikayetlerine neden olur. İşitme cihazlarının kullanımını gerektiren bir hastalıktır.
  
• Menenjit Hastalığı: Temelde nörolojik hastalıklar grubuna dahil olsa da, kalıcı sağırlık ya da işitme kaybı gibi komplikasyonlara yol açtığı için odyoloji bölümü de tedavide rol almaktadır. Omurilik zarı ve beyinde gelişen iltihaplanma nedeniyle görülen bu hastalık özellikle küçük yaştaki çocuklarda sık görülen bir sağlık sorunudur.
  
• Yanlış İlaç Kullanımı: İç kulak için toksik etki taşıyan ototoksik ilaçların uzun süreli kullanımı, özellikle yaşlılarda kalıcı işitme kaybına yol açar. Vertigo ve kulak çınlaması gibi belirtilerle seyreden bu durum, hızlı bir şekilde ilerler. Bazı vakalarda ilaç kullanımı kesildiğinde işitme yetisi geri kazanılsa, genellikle kalıcı sonuçlar doğurur. Bazı antibiyotikler, kemoterapi ilaçları, tansiyon ve idrar söktürücü ilaçlar bu grupta yer almaktadır.
  
• Otoskleroz Hastalığı: İç kulak ve orta kulak kemiklerinin büyüme göstermesidir. İşitme duyusunun azalması, vertigo ve kulak çınlaması şikayetleriyle belli olur. İç kulakta işlev kaybına yol açtığı için kalıcı sağırlıkla sonuçlanabilen bu hastalık, özellikle 10 ila 30 yaş arasında bulunan kişilerde daha sık görülür. Aynı zamanda kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla daha yüksektir.
  
• Sensorinöral İşitme Kaybı: Ani gelişen bu durum, sinirlere bağlı olarak gelişen sağırlık halidir. Saniyeler ile 3 günlük bir süreç arasında yaşanan yoğun işitme kaybıyla belli olur. Her yaş grubundan insanda görülebilmekle birlikte vertigo, kulaklarda doluluk ve çınlama gibi semptomlara yol açabilir. Belirtiler görüldüğü anda acil müdahale edilmesi gereken bu hastalık, kimi vakalarda kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Ancak iyileşmenin görülmediği durumlarda kapsamlı bir tedavi planı hazırlanmalıdır.  
  
• Yaşa Bağlı İşitme Sorunları: Tıp dilinde presbikuzi adı verilen bu durum, yüksek frekanstaki ses dalgalarını duyamama olarak tanımlanır. Genç yetişkinlikten itibaren aşamalı olarak ilerler ve uzun yıllar boyunca günlük konuşmaları işitmede engel yaratmaz. Ancak ileri yaşlarda ilerler ve yaşa bağlı normal bir semptom olarak kabul edilir. İşitme kaybının evresine bağlı olarak gerekli müdahaleler yapılmaktadır.
  
• Travmalar: Kulağa alınan travmalar ya da akustik travma adı verilen (yoğun gürültü nedeniyle iç kulakta deformasyon görülmesi) durumlar işitme kaybına yol açabilir. Uzun süre maruz kalınan makine, silah ve yüksek müzik gibi  sesler zaman içerisinde işitme duyusunu zayıflatabilir. Aynı zamanda yakın mesafelerde yaşanan patlama gibi güçlü sesler de bu soruna yol açabilir. Özellikle ince seslerin duyulması güçtür. Tedavi edilmemesi halinde ilerleme göstereceği için acil müdahale gerekmektedir.
  

Odyoloji bölümü aynı zamanda konuşma ve dil bozukluklarıyla da ilgilenmektedir. Gerekli görülmesi halinde nöroloji ve psikiyatri klinikleri ile işbirliği kurarak tedavi planı hazırlanabilir.

Odyoloji Hastalıkları İçin Hangi Tedaviler Uygulanır?

İşitme ve denge sorunlarının giderilmesi birden fazla tedavi yöntemine başvurulur. Hasta için en uygun tedavi planı işitme kaybının yoğunluğuna, eşlik eden semptomlara, hastanın genel sağlık durumuna, yaş ve cinsiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterecektir. 

En sık başvurulan yöntemler ise şu şekildedir:

• İlaç Tedavileri: Genellikle işitme kaybı ve denge sorunlarına eşlik eden semptomların baskılanması için başvurulan bir tedavi seçeneğidir. Kulak enfeksiyonları, baş dönmesi, kusma, mide bulantısı, kulak çınlaması ve atakların engellenmesi için uygun ilaçlar reçete edilecektir. İlaçların hangi dozda ve ne kadar süreyle kullanılacağı hastadan hastaya göre farklılık göstereceği için, hekim önerisine uygun olarak alınması önem taşır.
  
• İşitme Cihazları: Konuşmaların ve çevrede bulunan sesli uyaranların daha net bir şekilde algılanabilmesi için başvurulan cihazlardır. Ses dalgalarının güçlendirilmesi ve iç kulakta yer alan duyma sinirlerine iletilmesi prensibiyle çalışırlar. Kulak içi ya da kulak arkası olmak üzere iki farklı şekilde kullanılabilirler. En uygun cihaz ise odyoloji uzmanı tarafından hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak belirlenir.
  
• Konuşma ve Dil Terapileri: İşitme kaybı yaşayan kişilerin dudak okuma tekniklerini öğrenmesi, hem hastanın diğer kişileri anlaması hem de kendini ifade edebilmesi açısından oldukça etkili bir yöntemdir. Bu sayede sözlü iletişim kurulurken konuşan kişilerin anlaşılması ve işaret dilinin dudak hareketleriyle desteklenerek daha anlaşılır olması mümkün hale gelmektedir.  
  
• Basınç Dengeleme Tüpleri: Tıp dilinde timpanostomi tüpü uygulaması olarak da adlandırılır. Özellikle orta kulakta sürekli olarak sıvı birikmesine neden olan hastalıklarda sıkça tercih edilir. Yerleştirilen tüpler, biriken sıvının boşaltılmasını sağlayarak basınç hissi, denge ve işitme kaybı gibi şikayetlerin giderilmesini sağlamaktadır.
  
• Protez Uygulamaları: Özellikle otoskleroz hastalığında sık tercih edilen bir uygulamadır. Hastalıkların orta kulak kemiklerini etkilemesi halinde, fonksiyonel protez kemikler uygun şekilde yerleştirilir ve tedavi sağlanmış olur.
  
• Yardımcı Dinleme Cihazları: Teknolojik aletlerin sesi doğrudan işitme cihazlarına aktarması prensibiyle çalışırlar. İşitme kaybının çok ileri evrede olmadığı kişilerde ve yaşa bağlı işitme sorunlarında sıkça tercih edilir. Telefonlar, televizyonlar, radyolar ve kulaklıklar için çok sayıda yardımcı cihaz tasarlanmıştır. Genellikle kablosuz ve şarjlı özellikte olurlar.
  
• Koklear İmplantlar: Kulak içi, kulak arkası ya da yardımcı işitme cihazlarının duymaya yardımcı olmadığı vakalarda tercih edilir. Çevreden gelen sesler bu implantlar tarafından toplanır ve doğruca duyma sinirlerine iletilir. Bu sayede kulakta görülen deformasyonlar, seslerin iletimini engelleyemez ve işitme mümkün hale gelir.
  
• Rehabilitasyon Uygulamaları: Hastaların beslenmesinin düzenlenmesi, tetikleyici unsurların günlük yaşamdan çıkarılması, vertigo ataklarının kontrol edilebilmesi için gereken egzersizler, dengenin sağlanması için yapılabilecek uygulamalar ve diğer semptomların baskılanması için yardımcı olacak uygulamaları kapsamaktadır. Hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak hekim tarafından yönlendirme sağlanacaktır.
  

Odyoloji hastalıklarının tedavileri için gereken ilaçlar, Kulak Burun Boğaz bölümü uzmanları tarafından reçete edilmektedir. Odyoloji uzmanları ise kullanılacak implantlar, yapılacak cerrahi müdahaleler ya da işitme cihazlarının belirlenmesi ve uygulanmasında rol almaktadır.