Gergedan Gribi

Gergedan Gribi (Rinovirüs Enfeksiyonu) Nedir?

Halk arasında gergedan virüsü olarak bilinen ve “gergedan gribi” olarak adlandırılan hastalığa sebep olan rinovirüslerin adı Latince rhinoceros (gergedan)‘dan gelmektedir. Rino kelimesi burun demektir ve bu virüs daha çok burnu ilgilendiren hastalıklara sebep olan bir virüs olduğundan dolayı hastalığa “rinovirüs” adı verilmiştir. Kısacası gergedan virüsü veya gergedan hastalığı ismi yanlış çeviri olup bu kullanım sadece Türkiye’ye özgü bir kullanımıdır.

Tanımlanan en eski soğuk algınlığı ve nezle virüsüdür ve aslında bu virüsler gribe neden influenza virüslerinden değildir. Dış ortamda saatlerce insan vücuduna girmeden aktif kalabilmektedirler. Bu enfeksiyon okulların açıldığı ilkbahar ve sonbahar aylarında daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalara göre çocukların her yıl 8-10 kez bu virüs sebebiyle soğuk algınlığı geçirdiği tahmin edilmektedir.

Soğuk algınlığı geçiren hastalarda en sık izlenen mikroplardan olan rinovirüsler çok nadir olarak soğuk algınlığı ve nezle dışında “bronşiyolit” adı verilen akciğerlerdeki küçük bronşların iltihabına sebep olmaktadır.

Gergedan Gribinin Belirtileri Nelerdir?

Rinovirüsün çok fazla çeşidi vardır. Bu yüzden hastalığı geçirenlerin tekrar hastalığı geçiremeyeceği düşüncesi yanlıştır. Genel ve ilk belirtisi hapşırmak olan hastalığın kişiden kişiye değişen birtakım farklı belirtileri mevcuttur. Hastalık belirtileri genellikle 7-10 gün arasında kendiliğinden geçmektedir.

• Burun tıkanıklığı en sık görülen belirtilerdendir. Burun yoluyla içeri giren hava, akciğerlere gidene kadar ısıtır ve nemlenir. Aynı zamanda burun kanalında bulunan fiziksel bariyerler sayesinde alınan havadaki partiküller bir filtreden de geçmiş olur. Gergedan gribi hastalığında da hava yoluyla burnumuza gelen virüsler oradaki hücreleri etkilerler. Sonuçta mukus salgısı artar ve burun kanalı tıkanır.
• Burun akıntısı virüslerin vücutta sebep olduğu iltihabi durumdan kaynaklanmaktadır. Rinovirüs enfeksiyonlarında burundaki salgı miktarı artar.
• Halsizlik, baş ağrısı ve vücut ağrıları diğer çoğu enfeksiyonda da olduğu gibi rino virüslerin sebep olduğu bu enfeksiyonda da izlenmektedir.
• Boğaz ağrısı de bu virüslerin yol açtığı enfeksiyonlarda görülebilmektedir. Burun yoluyla enfeksiyon sebebiyle nefes alınamadığı ağızdan nefes alınır. Bu yolla alınan hava burun yoluyla alınan hava gibi ısınıp nemlenmediği için faranjit adı verilen yutak bölgesindeki iltihaba neden olabilir ve boğaz ağrısına sebep olabilir.
• Öksürük de gergedan gribinde görülen belirtilerdendir. Yaklaşık her üç hastanın birinde izlenir. Sebebi burun ve boğazdaki iltihap ve bu iltihabın sonucu olarak ortaya çıkan akıntının sebep olduğu geniz akıntısıdır.
• Rinovirüs enfeksiyonlarında ateş sık görülen bir belirti değildir. Ancak bağışıklığı düşük hastalarda ateş izlenebilmektedir.
• Gözlerde sulanma, kaşıntı ve kızarıklık da bu hastalıkta diğer belirtilere eşlik edebilmektedir. Bu şikayetler genelde antihistaminik adı verilen ilaçlarla tedavi edilir.
• Tat ve koku hissinde azalma da bu hastalıkta sıklıkla izlenmektedir. Burundaki iltihap ve artan mukus salgısı nedeniyle burundaki koku duyusu körelmektedir. Bu durum aynı zamanda yenilen yemeklerden alınan tadın azalmasına da neden olmaktadır.
• Nefes darlığı rinovirüs enfeksiyonlarında özellikle astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı olanlarda izlenebilmektedir. Nefes darlığının ciddi boyutlara ulaşması durumunda acil başvurusu gerekebilmektedir.

Gergedan Gribinin Nedenleri Nelerdir?

Gergedan gribinin nedeni rinovirüs adı verilen virüslerdir. Rinovirüs enfeksiyonları tüm dünyada diğer virüslerin yol açtığı enfeksiyonlara nazaran daha sık izlenmektedir. Virüsler çeşitli yüzeylerde saatlerce hastalık yapabilme özelliklerini korumaktadırlar ve hijyen bu hastalığın yayılmasında çok önemli bir yere sahiptir.

• Virüs bulunan yüzeylere temas etme yoluyla virüsün vücuda girmesi
• Virüs sebebiyle hasta olan kişilerin hapşırması veya öksürmesi ile havada kalan partiküllerin solunum yolları üzerinden vücuda girmesi
• Sigara ve alkol tüketimine bağlı olarak bağışıklık sisteminin zayıflaması
• Düzensiz uyku
• Sağlıksız ve yetersiz beslenme

Gergedan Gribi Teşhisi

Gergedan gribi semptomları grip semptomlarıyla son derece benzerdir. Bu yüzden hastalığın teşhisinde çok dikkatli olunmalıdır. Fiziksel muayene sonucu hastalık genelde tespit edilebilmektedir. Herhangi bir komplikasyon oluşmazsa laboratuvar yönünden araştırma gerekli değildir.

Laboratuvar testlerinde beyaz kan hücresi (WBC) sayısının soğuk algınlığı tanısında çok az değeri vardır, ancak bazı durumlarda, enfeksiyonun ilk 2-3 günü boyunca WBC değeri yüksek izlenebilir. Tam kan sayımı ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) gibi diğer yaygın laboratuvar testleri, rinovirüs enfeksiyonlarının tanısında neredeyse hiçbir fayda sağlamaz. Diğer tanıların elenmesinde kullanılırlar.

Her ne kadar solunum yolu aspirasyonları, sürüntüleri ve biyopsileri enfeksiyonların sebep olan virüs türünü tanımlamak için araştırma protokollerinde kullanılıyor olsa da bu testler rutinde nadiren tercih edilirler.

Gergedan Gribi Tedavisi

Rinovirüs (gergedan gribi) enfeksiyonları ağırlıklı olarak hafif seyreder; bu nedenle tedavi genellikle belirtilerde rahatlatma ve kişiden kişiye yayılma ve komplikasyonların önlenmesine odaklanır.

Tedavinin temelleri dinlenme, sıvı desteği, birinci kuşak antihistaminikler ve burun tıkanıklıkları için burun dekonjestanlarını içerir. Yetişkinlerde, kanıtlar çinkonun semptomların süresini ve şiddetini azalttığını göstermiştir. Bakteriyel süperenfeksiyon meydana gelmedikçe antibakteriyel ajanlar etkili değildir. Enfeksiyonları tedavi etmek için antiviral ajan mevcut değildir.

Çok sayıda rinovirüs farklı tipinden dolayı bir aşının geliştirilmesi neredeyse imkansızdır. Hastanın hastanede yatarak tedavi edilmesi nadiren gerekli olmaktadır. Hastada çevresel ve farmakolojik müdahaleye yanıt vermeyen kronik rinit varsa, bir uzmana başvurmak gerekebilmektedir. Uygun tedavi ve istirahat süresinin ardından 6-10 gün arasında hastalarda iyileşme görülmektedir.

Gergedan Gribi Tedavi Edilmezse

Rinovirüs enfeksiyonlarında (gergedan gribi), hastalığın seyri sırasında ve hastalık sonlandıktan sonra çeşitli diğer enfeksiyonlar görülebilmektedir. Özellikle ağız solunumu yapıldığı için boğaz enfeksiyonlarına neden olan bakteri enfeksiyonları bu hastalarda daha sık görülmektedir.

• Rino virüslerin sebep olduğu bu enfeksiyonda ateş da görülebilmektedir. Özellikle küçük yaştaki bebeklerde ve bağışıklığı düşük bireylerde ateş izlenebilmektedir. Bebeklerde yüksek ateşe bağlı olarak havale geçirme de bu enfeksiyonlarda nadiren de olsa görülebilir.
  
• Gergedan gribi aynı zamanda var olan KOAH hastalığını alevlendirmeye ve zatürreye sebep olabilmektedir. Bu yüzden yüksek ateş ve nefes darlığı durumunda doktor başvurusu gerektirebilmektedir.
  
• Sinüzit, orta kulak iltihabı ve kronik rinit de gergedan gribi ile birlikte veya gribal şikayetlerin geçmesini takiben izlenebilmektedir.
  

Gergedan Gribine Ne İyi Gelir?

Hastalığın tedavisinde ilaçların yanı sıra ek olarak uygulanılabilecek başka yöntemlerde vardır. Bitkisel ilaçlar ve çaylar kullanılmadan önce gerekli araştırma yapılmalı şüphe durumunda bir diyetisyen veya doktordan bilgi alınmalıdır. Hastalığın tedavisi kadar diğer hastalara bulaşmasının önlenmesi de önemlidir. Gerekli hijyen kurallarına bu nedenle dikkat edilmelidir.

• El yıkama hijyen kurallarının başında gelmektedir. Özellikle hapşırma, öksürme sonrasında ve yemeklerden önce ve sonra mutlaka yıkanmalıdır. Uygun ve doğru el yıkamanın nasıl olduğu öğrenilmeli ve o şekilde el yıkama alışkanlık haline getirilmelidir.
• Dinlenmek ve bol miktarda sıvı tüketmek hastalığın belirtilerinin azaltılmasında büyük önem taşımaktadır. Bunlar mukusun temizlenmesini kolaylaştırır ve burunla boğazın yüzeyini nemlendirmeye yardımcı olur. Normalden daha fazla sıvı içmek hedeflenmelidir. Ve susuzluğa neden olabileceğinden kafeinli veya alkollü içeceklerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
• Yatağı 45° açıyla konumlandırma özellikle nefes alma problemleri varlığında şikayetleri rahatlatabilmektedir.
• Rahat ortam sıcaklığı ve yeterli nem sağlamak da hem tahriş olmuş burun ve boğaz yüzeyleri yatıştırır ve hem kuruluğu önleyerek burun salgılarını ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Özellikle ısıtma sistemlerin evlerin içindeki havayı çok kuru hale getirdiği kış aylarında nemlendirici kullanılarak burun ve boğaz kanallarının nemli tutulması sağlanabilir.
• Burundaki burnu tıkayan salgıların mekanik yöntemlerle bir aspiratörle veya kalın bir enjektörle boşaltılması nefes alma problemleri yaşandığında özellikle bebeklerde tercih edilmektedir.
• C vitamini takviyesinin bazı araştırmalar tarafından bu hastalığın tedavisinde etkili olduğu gösterilse de özellikle çocuklarda yüksek dozlar kesinlikle önerilmemektedir.
• Çorba içmenin mukusun atılmasını sağlayarak hastalığın tedavisinin desteklenmesinde yardımcı olduğu bilinmektedir. Ancak çok sıcak tüketilmesi hücrelere zarar verip o bölgenin enfekte olma ihtimalini arttıracağından çok sıcak tüketilmemesi gerekmektedir.

Gergedan Gribine Ne İyi Gelmez?

• Gözlere, buruna ve ağıza yıkanmamış ellerle dokunulmamalıdır. Özellikle hasta bir bireyle aynı ortamda yaşanıyorsa bu kurallara çok daha fazla dikkat etmek gerekmektedir. Herhangi bir yüzeyde bulunan bu virüsler vücuda bu şekilde girebilir ve hastalığa sebep olabilir.
• Hasta insanlarla yakın temasta olmak. Hasta insanlar başkaları ile yakın temas yoluyla hastalığa neden olan virüsleri yayabilir. Mümkün olduğunca sosyal etkinliklerden uzak durulmalı ve maske kullanılarak hastalığın diğer insanlara bulaşmasının önüne geçilmelidir.
• Sigara içmeye devam etmek de hastalığın belirtilerin şiddetlenmesine neden olabilmektedir. Sigara hem bağışıklığı azaltır hem de enfeksiyona karşı uygulanan tedavinin etkinliğini düşürür.

Gergedan Gribi İlaçları

Ağrı kesici ve ateş düşürücüler, dekonjestanlar, alerji ilaçları ve öksürük kesiciler semptomatik tedavi şu anda tedavinin temelini oluşturmaktadır. Ancak bu ilaçlarla tedavi çok küçük çocuklar için özel şekilde düzenlenmektedir.

Hastalığa ek bir bakteriyel enfeksiyonun yokluğunda antibiyotiklerin herhangi bir etkisi olmamaktadır. Hastalığın tedavisinde etkili olabilecek olan antiviral ilaçların geliştirilmesi ve kullanılması, bu enfeksiyonların kısa ve hafif seyri nedeniyle mümkün olmamıştır.

Çinkonun, soğuk algınlığı tedavisinde başarılı olup olamayacağı kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Çalışmalar çinkonun viral replikasyonu inhibe edebildiğini ve rinovirüs ve solunum sinsityal virüsü (RSV) dahil solunum virüslerine karşı aktiviteye sahip olduğunu göstermiştir, ancak çinkonun antiviral etkisinin mekanizması belirsizliğini korumaktadır.

Hamilelikte Gergedan Gribi

Araştırmalara göre hamilelik sırasında rinovirüs (gergedan gribi) nedeniyle meydana gelen ateşli hastalık bebeklerin doğum ağırlığını azaltabilmektedir. Hamilelik sırasında rinovirüs nedeniyle ateşli solunum yolu hastalığının belirtilerini azaltmaya yönelik tedavi bebeğe zarar vermeyecek şekilde doktor tavsiyesi üzerine kullanılır. Herhangi bir ilaç kullanmadan önce mutlaka doktor tavsiyelerine başvurulmalıdır.

Çocuklarda Gergedan Gribi

Genellikle rinovirüs vücuda girdiği ilk 2-3 gün boyunca herhangi bir belirtiye sebep olmaz. Belirtiler başladığında, genellikle 5 ila 14 gün sürer, ancak bazen çocuk bundan daha hızlı iyileşir.

Çocuklarda rinovirüs ya da halk arasında bilinen adıyla gergedan gribi, berrak bir sıvıya benzeyen sulu, burun akıntısı ile başlayabilir. Daha sonra, akıntı kalınlaşır ve genellikle kahverengimsi, gri veya yeşilimsi bir renk alır. Çocukların hastalık sebebiyle ateşi varsa yeterince dinlendiğinden ve ekstra sıvı tüketimine dikkat ettiğinden emin olunması gerekmektedir. Yetişkinler kendilerine reçete edilen ateş düşürücüleri çocuklarına doktor tavsiyesi olmadığı müddetçe vermemelidir.

Gergedan Gribi için Hangi Doktora Gidilir?

Halk arasında gergedan gribi olarak bilinen rinovirüs enfeksiyonuna bağlı olan semptomların başlamasından itibaren 2-3 gün içerisinde öncelikli olarak aile hekimine başvurulmalıdır. Çoğunlukla laboratuvar testlerine gerek duyulmaz. Belirtiler tedavi edilir.

3 aylık veya daha küçük bebeklerde soğuk algınlığı semptomları varsa doktoruyla konuşulması gerekmektedir. Küçük çocuklar da bronşiyolit başta olmak üzere birçok duruma sebep olabilmekte ve ağır bir seyir izlenebilmektedir.

Daha büyük çocukların soğuk algınlığı olduğunda genellikle bir doktor tarafından görülmesine gerek görülmez. Ancak çocuklarda; maviye dönüşen dudaklar veya tırnaklar, gürültülü veya zor nefes alma, iyileşmeyen bir öksürük, yüksek ateş, kulak ağrısı var ise fazla vakit kaybetmeden doktorlarıyla görüşülmelidir.

Genellikle Aile Hekimleri hastalığın tedavisinde başvurulabilecek en uygun merkezlerdir. Hastalar şikayetlerinin acil müdahale gerektirdiği durumunda Acil Servise de başvurabilirler.