Soğuk Havale

Soğuk Havale Nedir?

Beynimizdeki nöronlar elektriksel ve kimyasal yollarla iletişim kurmakta olan hücrelerdir. Nöronlardaki elektriksel aktivitenin bozulması gibi sebeplerle vücuttaki kasların kontrolsüzce kasılarak ani, şiddetli ve düzensiz hareketlere sebep olması havale olarak adlandırılmaktadır.

Beynimizdeki sinir hücrelerinin iletimindeki bozulmalara pek çok farklı durum sebep olabilmektedir. Bu durumların başında gelen yüksek ateş (38.3 derecenin üstünde vücut sıcaklığı) özellikle çocuklarda görülen havalelerin pek çoğunun sebebidir.

Yüksek ateş dışındaki sebeplerle gelişen havalelere soğuk havale denmektedir. Havalenin sebebi, durumun kontrolünde önemli yer tutar ve havaleler sebeplerine göre farklı özellikler gösterebilir.

Bundan dolayı soğuk havaleler farklı başlıklar altında gruplandırılmaktadır:

• Epileptik: Epileptik nöbetler beyindeki elektriksel aktivitenin bozulmasıyla ortaya çıkar. Epileptik nöbetlerin bazı alt türleri soğuk havale olarak sınıflandırılmaktadır. Soğuk havaleler sıklıkla epileptik nöbetlere bağlı olarak gelişir.
• Non-Epileptik (Epileptik olmayan): Yüksek ateşe bağlı olmayan bazı havaleler epilepsi özellikleri göstermeyebilmektedir. Beyinde görülen hasarlar ve hastalıkların düzensiz beyin aktivitesinde sebep olması durumunda ortaya çıkmaktadır.
• İlaca Bağlı: Bazı ilaçlar beyni etkileyen kimyasalların vücutta ani değişimlerine sebep olabilir. Bu durum kişide havale görülmesine sebep olur. Çeşitli antidepresanlar, uyuşturucu ve uyarıcı maddeler, bazı antibiyotikler kullanan kişilerde havaleyi tetiklediği gözlenmiş ilaçlardır.

Soğuk Havale Belirtileri Nelerdir?

Havale durumunda kişinin vücudundaki bütün kas grupları tutulabileceği gibi sadece vücudun bir bölümünü etkileyen havaleler de görülebilmektedir.

Kişinin bütün vücudunun istemsiz kasılması, tüm vücudu tutan havalelerin fark edilmesini kolaylaştırmaktadır. Vücudun belli bir bölümünü tutan havalelerde, kişide tik benzeri kasılmalar görülebilmektedir.

Bu kasılmaların süresi duruma göre değişmektedir. Bazı durumlarda kasılmalar birkaç saniye sürmekteyken bazı durumlarda daha uzun sürelere yayılabilir.

Havale geçirilen süre uzadıkça kişinin yaralanma riski artmaktadır. Havale sırasında görülen kasılma türleri, havalenin sebebine göre değişiklik gösterebilmektedir.

Havale geçiren kişilerde sıklıkla karşılaşılan hareketler şunlardır:

• İstemsiz kasılmalar ve seğirmeler
• Vücudun aniden sallanması
• Vücutta katılaşma
• Dişlerin birbirine kenetlenmesi, açılmayan çene
• Bilinç bulanıklığı
• Salya akıtma
• İdrar ve dışkı kaçırma
• Soluk alışverişinin düzensizleşmesi, azalması
• Bilinç kaybı, göz kararması

Soğuk Havale Nedenleri Nelerdir?

Soğuk havalenin temel sebebi, beyindeki sinyal iletiminin düzeninin bozulmasıdır. Beyinde hareketlere sebep olan ve onları engelleyen sinyaller, sağlıklı koşullarda dengeli olarak çalışmaktadır.

Ani gerçekleşen; engelleyici sinyallerin zayıflaması veya hareket ettirici sinyallerin güçlenmesi, kişinin vücut hareketleri üzerinde kontrolünü kaybetmesine sebep olur ve havale görülür. Havaleye sebep olabilen farklı durumlar vardır.

Epileptik olmayan havalelere:

• Beyin hasarına sebep olan travmalar
• Beynin iltihaplanması (ensefalit)
• Beyni saran zarların iltihaplanması (menenjit)
• Sepsis (kana, enfeksiyona sebep olan bakterilerin karışması)
• Beyin tümörleri
• İnmeler
• Sıcak çarpması
• Beyne gerekli iyonların kanda dengesiz oranlarda bulunması (elektrolit dengesizliği)
• Çeşitli ilaçların kullanımıyla kanda beyni etkileyen kimyasalların artması

sebep olabilirken, epilepsi atakları ve çeşitli ilaçların kullanımı da kişide havale görülmesine sebep olmaktadır.

Soğuk Havale Teşhisi

Soğuk havale sebebinin teşhisinde, rahatsızlık yaşayan kişinin yaşadığı durumun ayrıntılı hikayesi önemli yer tutar.

Hikayenin alınması ve fizik muayenenin yapılması sonrasında kişinin durumunun ayrıntılı incelenmesi için çeşitli test ve tetkikler uygulanabilir.

• Nörolojik Muayene: Havaleler sıklıkla beyin ve sinir sistemi hasarlarından kaynaklanmaktadır. Nörolojik muayene, kişinin sinir sisteminin değerlendirilmesini sağlayarak havalenin sebebini bulmakta yardımcı olabilir.
• Elektroensefalogram: Havaleler, beyinde meydana gelen düzensiz elektriksel aktivitelerden kaynaklanabilir. Bu durumun değerlendirilmesi için elektroensefalogram ile beynin aktiviteleri gözlenip kaydedilmektedir. Elektroensefalogramda görülen düzensiz beyin dalgaları, dalganın beyinde kayıt edildiği bölgeye göre farklı sebeplerin ön planda düşünülmesini sağlamaktadır. Bazı durumlarda havale, çeşitli uyaranlarla tetiklenebilir. Uzun süreli çekilen elektroensefalogramlar havaleyi tetikleyen etkenlerin değerlendirilmesinde yardımcı olmaktadır.
• Kan Testi: Havaleye sebep olabilecek hastalıkların bulguları veya ilaçların kandaki varlığı, havale geçiren kişinin durumunun anlaşılmasında önemlidir. Epilepsi sebebiyle havale geçirdiğinden şüphelenilen kişilerin kanında prolaktin hormon düzeyinin araştırılması, kişinin epilepsiden muzdarip olup olmadığını belirlemede önemlidir. Epilepsi nöbetlerinden sonra kandaki prolaktin düzeyleri yükselmektedir.
• Lomber Ponksiyon: Kişinin omurlarının arasından iğne ile girilerek omurilik sıvısı örneği alınması lomber ponksiyon olarak bilinen bir işlemdir. Alınan örneğin incelenmesi ile beyinde iltihaba ve enfeksiyonlara sebep olabilecek çeşitli zararlı organizmalar laboratuvarlarda ortaya çıkarılabilmektedir. Lomber ponksiyonda çıkacak sağlıksız sonuçlar, kişinin havale geçirme sebebini açıklayabilir.
• Beyin Görüntüleme: Çeşitli görüntüleme teknikleri kullanılarak beynin görüntülenmesi, beyinde, havaleye sebep olabilecek hasarların tespit edilmesi açısından değerli olabilir. Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve pozitron emisyon tomografisi, havale geçiren kişilerin beyinlerindeki hasarların tespit edilmesini sağlayabilen görüntüleme tetkikleridir.

Soğuk Havale Tedavisi

Soğuk havale geçiren kişiye yapılacak ilk müdahale, o anki rahatsızlığın giderilmesi ve kişinin durumunun düzeltilmesidir.

Sonrasında kişinin sağlık durumu kontrol edilir ve kişi, havaleye sebep olabilecek sağlık sorunları için değerlendirilir. İlaçlara bağlı havaleler gibi bazı durumlar tek seferde çözülebilir.

Eğer kişi havale geçirmesine sebep olan maddeyi doktor önerisi ile değil bağımlılık sebebiyle kullanıyorsa, bağımlılık tedavisi gerekli olabilir. Enfeksiyonlara bağlı görülen havalelerde antibiyotiklerin kullanımı gerekli olabilir.

Epilepsi sebebiyle görülen havalelerde epilepsinin tedavisi için uygulanabilecek çeşitli yöntemler bulunmaktadır:

• Antiepileptik İlaçlar: Epilepsi, çeşitli ilaçların kullanımı ile kontrol edilebilmektedir. İlaçlar beyindeki kontrolsüz elektriksel aktiviteyi önler. Ancak epilepsi pek çok alt türe ayrılmaktadır ve her epilepsi hastasının durumu kendine özeldir, bu sebeple antiepileptik ilaçlar bütün epilepsi atakları için iyileştirici değildir.
• Duyarlı Nörostimülasyon Cihazı: Cerrahi işlemle kişinin kafatasına yerleştirilen bir mikro bilgisayar ve bu bilgisayarın kontrol ettiği iki elektrottan oluşan sistemle kişinin beynindeki elektriksel aktiviteler kaydedilir ve aktivitelerin düzenlenmesi için beyne müdahale edilir. Cihaz, beynin elektriksel aktivitesine duyarlı olduğu ve bu elektriksel aktiviteye göre nöronları uyardığı (nörostimülasyon) için duyarlı nörostimülasyon cihazı olarak anılmaktadır.
• Ketojenik Diyet: Ketojenik diyet, vücudun enerji ihtiyacının %90’lara varan oranda yağlardan karşılandığı bir diyettir. Bu durumda beyin de yağların vücutta işlenmiş hallerini enerji için kullanacaktır. Sebebi tam olarak çözülemese de ketojenik diyet çocuklarda epilepsi belirtilerini hafifleten ve birkaç yıl devam edebilen tedavilerde çocukların tamamen tedavi olmasını sağlayabilen bir yöntemdir. Diyette yüksek miktarda yağ olmasının yanı sıra protein ve karbonhidrat miktarının çok düşük olması diyete uymayı zorlaştıran bir etkendir.
• Antiepileptik Cerrahi: Epilepsi hastalarında belirtilerin hafiflemesini ve hatta geçmesini sağlayan pek çok cerrahi işlem bulunmaktadır. Cerrahi işlemlerde kanama ve enfeksiyon gibi riskler bulunduğu ve bu durumların gelişmesi halinde işlem ölümle sonuçlanabileceği için epilepside ilk tedavi seçeneği ilaçlardır. Ancak antiepileptik cerrahi tedaviler düşük riskli ve çok çeşitlidir.

Soğuk havale geçirdiği görülen kişiye yapılacak ilk müdahalede çevresindeki sivri cisimler uzaklaştırılmalı, düşmeye bağlı yaralanmaları kontrol edilmelidir.

Kişinin sırt üstü değil, bir yanına dönük yatırılması, kusma durumunda boğulmasını engeller. Kişinin ağzında herhangi bir şey olmadığı ve hava yolunun açık olduğu kontrol edilmelidir.

Epilepsi hastaları ile beraber yaşayan kişilerin, epilepsi nöbetlerinde ilk müdahaleyi bilmesi havale anında kişinin yaralanmamasını ve havaleden sonra hızlı toparlanmasını sağlayabilir.

Soğuk Havale Tedavi Edilmezse

Soğuk havale, çok farklı sebeplerle ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda soğuk havale tekrarlamazken bazı hastalıklar tekrarlayan soğuk havalelere sebep olmaktadır.

• İlaçlara bağlı oluşan soğuk havalelerde ilacın kullanımına devam edilmesi, kişide daha ciddi rahatsızlıklara sebep olabilir.
• Epilepsi hastalarının durumlarının bilincinde olmamaları ve hastalıkla başa çıkmak konusunda yardım almamaları halinde hayat kaliteleri düşebilir ve nöbetler sırasında düşme ve çarpmalar sonucunda yaralanma riski artar.
• Beyin tümörlerinin erken teşhis edilmesi halinde kişi ameliyat sonrasında iyileşebilirken, soğuk havalenin dikkate alınmaması beyin tümörü teşhislerinin gecikmesine sebep olabilir.
• Soğuk havalenin enfeksiyona bağlı görüldüğü durumların tedavi edilmemesi halinde enfeksiyon ilerleyerek kalıcı ve ciddi beyin hasarlarına yol açabilir.

Soğuk havalenin görülme sebebi, kişi için ölümcül olabilmektedir. Soğuk havale yaşayan kişilerin nörolojik muayeneden geçmesi hayatidir.

Soğuk Havale İlaçları

Soğuk havale geçiren kişilerde tedavi; havalenin kontrol altına alınması ve havalenin sebebinin çözülmesi şeklinde iki grupta incelenebilir.

Havale geçiren kişilerde yapılan nörolojik muayene sonrasında havaleye sebep olduğundan şüphelenilen çeşitli hastalıklar saptanabilmektedir. Bu durumda saptanan hastalığa yönelik tedavi uygulanmaktadır.

Epilepsi sebebiyle havale geçiren kişilere antiepileptik olan topiramat, karbamazepin ve lamotrijin etken maddeli ilaçların reçete edilmesi, kişilerde görülen havalelerin azalmasına ve kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

İyon dengesizliklerine bağlı görülen havalelerde kişide iyon dengesini sağlayacak sıvılar damar yoluyla kana verilebilir.

Enfeksiyonlara bağlı görülen havalelerde antibiyotikler ve antiviraller kullanılabilir. Bazı durumlarda enfeksiyonlar, özellikle viral olanlar kendiliğinden iyileşebilir.

Soğuk Havale Ameliyatı

Epilepsiye bağlı olarak sıklıkla soğuk havale geçiren kişiler, cerrahi tedavi alarak hastalıklarının havale ve benzeri belirtilerini hafifletebilir. Ameliyatlar soğuk havalenin altında yatan bozuklukları düzeltmeye yöneliktir.

Duyarlı Nörostimülasyon Cihazı

Epilepsi hastalarında görülen soğuk havale, beyindeki düzensiz elektrik akımlarından kaynaklanmaktadır.

Epilepsi hastalarına yapılan bir ameliyatla kafataslarına bir mikro bilgisayar ve beynin üzerine veya içine uzanan elektrotlar yerleştirilir. Bu elektrotlar beyindeki elektriksel aktiviteyi kaydeder ve bir süre sonra kayıtlar işlemi yapan doktorlarca incelenir.

İnceleme sonrasında mikro bilgisayar geçirilen epilepsi ataklarının azaltılmasına yönelik olarak programlanır. Programlanan elektrotlar beyindeki elektriksel aktiviteye yanıt verir ve elektriksel aktiviteyi düzenler.

Elektrotlar geniş bir alanı etkileyemediği için beynin bir bölgesinin epileptik elektriksel aktivitesinin görüldüğü durumlarda uygulanabilir.

Bu yöntem, beynin düzensiz elektriksel deşarjlarının bir bölgede yerleştiği çoğu hastada antiepileptik ilaç gereksiniminin azalmasını sağlamıştır.

Antiepileptik ilaçların yüksek dozlarda kullanılması ciddi yan etkilere sebep olabildiği için bu sistemin uygulanması ve ilaç dozlarının azaltılması hastaların yaşam kalitelerini yükseltmektedir.

Lob Rezeksiyonu

Beynin küçük ve hayati olmayan bir alanından kaynaklanan düzensiz elektriksel deşarjlarda uygulanan bir yöntemdir. Epilepsiye sebep olan beyin bölgenin çıkarılması (rezeksiyon) kişide görülen nöbetlerin bitmesini sağlayabilir.

Lob rezeksiyonu en sık olarak beynin medial temporal lobundan kaynaklanan epilepsilerde uygulanır.

Temporal lob şakak kemiğinin kaldırılmasıyla ulaşılan, cerrahi işlem yapılması görece kolay bir bölgedir. Cerrahi olarak ulaşılması daha zor olan bölgelerde lob rezeksiyonu tercih edilmez.

Lezyonektomi

Beyindeki hasarlı bir bölgenin (lezyon), düzensiz elektriksel aktiviteye sebep olduğu durumlarda uygulanan yöntemdir. Lezyonun beyinden çıkarılması (lezyonektomi) düzensiz elektriksel aktivitenin gelişmesini engelleyebilmektedir.

Epileptik havale geçiren kişilerin beyin görüntülemelerinde lezyon saptanması sonrasında beyin cerrahları lezyonun çıkarılabilirliğini değerlendirir.

Çıkarılabilir bölgelerde nöbete sebep olan lezyon tespit edilen hastalarda lezyonektomi düşünülmelidir. Lezyonektomi, işlem sırasında bütün lezyonun çıkarılabildiği kişilerde havaleyi önlemektedir.

Korpus Kallozotomi

Korpus kallozum, üst beynin iki yarı küresini birbirine bağlayan sinir demetine verilen addır. Korpus kallozotomi işleminde bu sinir demeti kesilerek yarı kürelerin birbiriyle etkileşiminin önüne geçilir.

Epilepsi hastalığının ağır formlarında düzensiz elektriksel akım beynin bir bölgesinden başlayarak bu demetler aracılığıyla karşı yarı küreye sıçrayıp bütün beyni etkileyebilmektedir.

Bu durumun görüldüğü hastalara korpus kallozotomi yapılması, düzensiz elektriksel aktivitenin beynin yarısıyla sınırlı kalmasını sağlar.

İşlevsel Hemisferektomi

Beyindeki düzensiz aktivitenin yayılmasının önlenmesi için uygulanan yöntemlerdendir. Üst beynin bir yarı küresinin, beynin diğer kısımlarıyla bağlantısının kesilmesi işlemidir.

Kişinin beyin etkinlikleri bu işlemle ciddi şekilde değişeceği için beyin gelişimi henüz tamamlanmamış olan çocuklara uygulanmaktadır.

Küçük yaşlarda bu işlemden geçen kişilerin beyin bağlantıları bu yeni yapılandırmaya göre oluşur ve çocuklar duruma daha kolay uyum sağlamış olur.

Çoklu Subpial Kesi

Beyni dıştan saran pia mater isimli zara, enlemesine yüzeysel kesiler atılmaktadır.

Zarda gerçekleştirilen bu işlem sağlıklı beyin aktivitesini etkilemezken düzensiz elektriksel aktivitenin uzak noktalara yayılmasını önlemektedir.

Beynin önemli işlevleri ile ilişkili kısımlarından kaynaklanan havalelerde uygulanmaktadır. Çünkü bu bölgelerin çıkarılması riskini almak mümkün değildir.

Derin Beyin Uyarımı

Beyne yerleştirilen bir cihaz yardımıyla beynin elektriksel aktivitesi kontrol edilmektedir.

Bu işlem ilaç tedavisine cevap vermeyen erişkin hastalar için uygulanmaktadır.

Derin beyin uyarımı, sinirsel iletimin bozulmasıyla görülen pek çok nörolojik hastalığın tedavisinde uygulanabilen, çok yeni ve henüz deneysel bir yöntemdir.

Soğuk Havale için Hangi Doktora Gidilir?

Kişide havale belirtilerinin görüldüğü durumlarda doktora başvurulmalıdır.

Bilinç kaybı görülen uzun havalelerde, havale anında Acil Servise başvurulması önemli olabilirken kısa süren havalelerde Nöroloji Kliniğine başvurulması gerekmektedir.

Kısa süren havaleler bazı durumlarda tiklerden ayırt edilemeyebilir. Kişide bilinç bulanıklığı ve kasılmalar doktora başvurulması gerektiğini gösteren en önemli işaretlerdendir.