Şema Terapi Nedir?

Şema terapi, bireyin çocukluk ve ergenlik dönemlerine kadar uzanan ve değiştirilmesi zor olan psikolojik sorunların ortaya çıkarılması ve tedavisine yönelik uygulanan bir psikoterapi yöntemidir.

Şema terapi, çocukluk ve ergenlik dönemlerine kadar giden ve değiştirilmesi zor olan psikolojik sorunların ortaya çıkarılması ve tedavisine yönelik uygulanan bir psikoterapi modelidir. Bu terapi türü kuramsal ve uygulamaya dönük olarak nitelendirilebilir.

Şema terapisinde çok sayıda psikoterapi ve gelişim modeli bir arada bütüncül bir yaklaşımla uygulanır. İçeriğinde ise bilişsel, davranışsal, psikodinamik, Gestalt, bağlanma gibi birçok unsur vardır.  Psikoterapistler bu terapi kapsamında bireyin sorunlarını anlama ve bu sorunları çözmeye odaklanır.  Terapi sırasında çok geniş bir bakış açısının kullanılması psikolojik sorunlarla baş etmede daha etkili bir süreç yönetilebilmesini sağlar.

Bu terapi yaklaşımı bir disiplin olarak Jeffrey Young tarafından geliştirilmiştir. Temel amaç ise erken dönemde ortaya çıkan yaşantıların yetişkinlik döneminde ortaya çıkan yansımalarını keşfetmek ve değiştirmektir.

Şema terapisi ile değiştirilmesi zor olan, direnç gösteren vakalarda ve kişilik bozukluklarında köklü çözümler bulunabilir.  Terapi bireyin durumuna göre bireysel, grup ya da çift terapisi olarak yapılabilir.

2006 yılında İsveç’te Jeffrey Young onursal başkanlığından tüm şema terapi uygulayıcıları Uluslararası Şema Terapi Derneğini kurmuştur.  Bu dernek tarafından verilen uluslararası düzeyde şema terapi sertifikası sayesinde terapiyi yürütmeye başlamak mümkündür. Ülkemizde şema terapi hakkında merak ettiklerinizi Şema Terapi Enstitüsü ile giderebilirsiniz.

Şema Terapide Şemalar Nedir?

Şema terapi şemalar üzerine kurulu bir terapi sürecidir. Şema, insanların çevresinde algıladığı genel olarak tüm bilgi ve inançlar olarak tanımlanabilir. İnsan zihni doğuştan boş bir levha (tabula rasa) olarak tanımlanmaktadır. İnsanlar çevresini algıladıkça zihninde yeni bilgileri anlamlandırır ve bilgiler arasında bir bağ kurar.

Şemaları kısaca temel zihinsel yapılar olarak tanımlayabiliriz. Her insan için dostluk şeması farklı olabilir. Bir kişi okuldaki arkadaşının hatasında onu korumayı dostluk olarak tanımlamışken diğer kişi ise arkadaşının hatasını ona anlatmayı dostluk olarak tanımlayabilir.

Zihnimizdeki tüm bilgiler bir şema içindedir. Yeni bir bilgiyle karşılaştığımızda zihnimiz karmaşa içine girer. Şemalarımızın içine dahil olmayan durumlarda bilgiyi anlamlandırırız ve yeni şemalar oluştururuz. Birbiriyle uyumsuz şemalar geliştirdiğimizde zihnimizin yaşadığı dengesizliği gidermek için bilgiyi anlamlandırarak yeni şemalar oluştururuz ya da mevcut şemalarımızı güncelleriz.

Şema terapide hastanın zihnindeki bilgilerin yeniden anlamlandırılması sağlanır ve mevcut sorunları bu şekilde ortadan kaldırılabilir. Geliştirdiğimiz bir şema sonrasında aynı şemaya dahil olan tüm nesneleri ve durumları gördüğümüzde yeni baştan anlamlandırmamıza gerek yoktur.

Uygulamada Şema Terapi Nasıl Olur?

Şema terapi sürecinde temel amaç kişilerin uyumlu davranışlar geliştirerek şemasını, başa çıkma tepkisini ve modunu değiştirmesidir. Uygulamada şema terapi sürecinde hasta yaşadığı kalıcı sorunları şemasını değiştirerek yenebilir ve birçok açıdan sağlıklı bir birey haline gelebilir.

Şema terapi uygulaması genel olarak iki aşamadan meydana gelmektedir;

  1. Değerlendirme ve Eğitim Süreci

Şema terapide ilk aşamada temel amaç danışanın genel durumu hakkında değerlendirme yapmaktır. Sonrasında da danışana ait sorunlar ve şema terapi süreci hakkında bir eğitim verilir. Doktor öncelikle hastanın hayatında bulunan şemaları belirler. Daha sonra belirlenen şemaların kişinin hayatına olumsuz etkileri ortaya çıkarılır.  

Şemaların olumsuz etkileriyle yüzleştirilen danışan için başa çıkma tepkileri ve modları belirlenir. Bu aşamada kişinin genel problemleri liste haline getirilir. Daha sonra terapi sürecinde ulaşılacak hedefler belirlenir.

Terapinin başlayabilmesi için hastanın probleminin şema terapiyle çözülmeye uygun olması gerekir. Uygun olmayan sorunlar için farklı terapi yöntemleri hayata geçirilir. Tedavi sürecinde hastanın şemaları, başa çıkma tepkileri ve modları belirlenirken yaşam öyküsü dinlenmelidir.  Şemaların belirlenebilmesi için terapist danışanın terapi seansları içinde tutumlarını da dikkate alır. Ayrıca şema terapi ölçeği, aşırı telafi ölçeği, kaçınma ölçeği, mod ölçeği gibi farklı ölçekler kullanılır.

  1. Değişim Süreci

Şema terapinin ilk sürecinde hastanın durumunun değerlendirilmesi ve genel amaçların belirlenmesinden sonra değişimin gerçekleşmesi sürecine geçilir. Şema terapinin son aşamasında değişim olacak 4 genel alan vardır;

Bilişsel Alan: Bu süreçte hastanın zihnindeki işlevini yitirmiş olan düşünceler belirlenir ve bu düşünceleri yerini işlevsel düşüncelerin alması sağlanır. Bu değişim sürecinde hastanın terapi sürecine olumlu yaklaşması da çok önemlidir.

Yaşantı Alanı:  Bu dönemde hastanın yeni şemalara karşı erken dönemde öfke ve acı duymasına bağlı olarak yaşanacak durumlara karşı egzersizler yapılır. Ortaya çıkabilecek olumsuz yaşantılar üzerine konuşulur.  Bu süreçte empatik bakış açısı çok önemlidir. Anlayışlı davranış, koşulsuz kabul etme ve içten davranma hastanın sorunlarla daha kolay yüzleşebilmesini sağlayabilir.

Terapi İlişkisi Alanı: Terapi sürecinde danışan ile terapist arasında bir bağ oluşması gerekir. Hiç kimse belirli bir sevgi ve güven duymadığı bir terapiste kendini açmak istemez. Bu süreçte yargılanmadan, içtenlikle dinlendiğini hisseden ve kendini rahat hisseden kişi sorunlarıyla yüzleşebilir.

Davranış Kalıbı Alanı:  Kişilerin her davranışının devam etmesine yol açan bazı davranış kalıpları vardır. Bu aşamada söz konusu davranış kalıpları üzerinde durulur.   Doğru davranış kalıpları hastaya sorunlarla başa çıkma yöntemleri geliştirmede yardımcı olur.

Başarılı bir şema terapi süreci geçirmek için her alan içinde kendine özgü yöntem ve tekniklere başvurulur. Ancak her uygulama alanını da kendi içinde bütünsel bir yaklaşımla (Holistik anlayış) ele alınmalıdır.

Şema Terapi Eğitimi Nasıl Alınır?

Şema terapi eğitimi için bu alanda yetkin bir eğiticiden eğitim alabilirsiniz. Bu eğitimi şema terapi alanında uzman olarak görev yapmak isteyen psikoterapistler alabilir. Bunun yanında sosyal hizmetler uzmanı, psikiyatr hemşireleri, aile danışmanları, aile hekimleri, psikologlar, psikolojik danışmanlar da bu eğitimi alabilirler.

Bunun yanında farklı lisans bölümlerinden mezun olduktan sonra Psikoloji, Klinik Psikoloji, Uygulamalı Psikoloji ve Psikolojik danışmanlık alanlarında yüksek lisans yapanlar da eğitime katılabilirler. Eğitim sonrasında başarıyla tamamlayanlar için “Şema terapi eğitmeni” unvanı verilmektedir. Bu sayede artık profesyonel olarak şema terapiye yönelik çalışmalar yapabilirsiniz.

Eğitim boyunca şema terapide bulunan kuramları, yaklaşımları öğrenebilirsiniz. Şema Terapi Derneği ve daha birçok uluslararası kuruluşun onayıyla verilen sertifikayla bu terapiyi yapabilecek yetkiye ve yetkinliğe kavuşabilirsiniz.

Şema terapi Psikonet tarafından verilen eğitimlerle de sertifika alabileceğiniz bir alandır. Uluslararası şema terapi sertifikasyon eğitimi, uluslararası grup şema terapi eğitimi ve çocuk ile ergenler için şema terapi eğitimi gibi farklı eğitimlere katılabilirsiniz.

Makaleyi faydalı buldun mu?
3
0
Makeleyi Paylaşın

Şema Terapi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Şema terapi nedir?

Şema terapi, kişilerin kendisi, diğer insanlar ve dünyaya karşı erken yaşlarda geliştirdiği olumsuz ve uyum bozucu davranış ve şemaların belirlenerek ortadan kaldırılması ve yerlerine olumlu davranış ve şemalar koyulması sürecidir.

Int. Dr. Sinem Köse

Şema terapi ölçeği nedir?

Bilişsel ve davranışçı terapilerde genel olarak kişinin güncel sorunlarının çözümüne odaklanılır. Burada geçmiş süreçteki deneyimlere odaklanarak bağlantı kurulmaz.  Şema terapide hastanın geçmiş yaşantılarına odaklanarak günümüz davranışlarıyla arada bağ kurulduğu için daha etkili bir çözüm sunulabilir.

Int. Dr. Sinem Köse

Şema terapi neyi hedefler?

Şema terapi sürecinde terapistin genel amacı terapiye gelen kişinin güncel sorunlarının arkasında yer alan doyuramadığı çocukluk ihtiyaçları ve şemalarını belirlemektir. Sonrasında kişinin söz konusu temalarla baş etme yöntemleri belirlenir. Terapi sonunda kişinin uyum bozucu şema ve modlarıyla baş edebilmeyi öğrenmesi amaçlanır. Yani danışan da bu terapi sürecinde çözüme dahil olur.

Int. Dr. Sinem Köse

Şema terapi ne kadar sürer?

Şema terapinin süresi tamamen kişinin durumuna, terapiye verdiği tepkiye ve sorunun büyüklüğüne göre değişmektedir.  Uzun süreli ve tekrarlayan problemlerin çözümünde psikanaliz yerine şema terapi daha uygun maliyetli ve kısa süreli bir terapi olabilir. Terapinin ne kadar süreceği   terapist tarafından ilk görüşme sonunda ve hastanın genel gidişatına göre belirlenir.

Int. Dr. Sinem Köse